مسجدالحرام شیراز یکی از مساجد کهن در شهر شیراز است که آوازه آن در دوره صفویان نیز به گوش بسیاری از مردم رسیده بود. دن گارسیا د سیلوا فیگوئرا از مستشرقان خارجی نیز از جمله کسانی است که در سفرنامه خود توجه ویژه‌ای به این مسجد داشته است. در سفرنامه او در این رابطه آمده است.

در طرف شرقى باغ تالار تخت عمارت مجلل وزارت خارجه واقع شده كه بوسيله معجر آهنى ظريفى از باغ جدا ميشود. در پشت اين معجر كاخ معروف گلستان واقع شده و داراى چند دستگاه عمارت كوچك مختلف الشكل است كه بيرونى كاخ سلطنتى را تشكيل ميدهد. باغ گلستان مانند يك واحۀ واقعى بسيار باصفا و معطريست.

مساجد، یکی از بناهای اصلی و مهم در بسیاری از شهرهای صفویان بود. برخی از مساجد یادگار دوران قبل بودند و برخی نیز در دوره صفویان ساخته شدند. مساجد در ساخت و معماری خود اغلب از الگوهای یکسانی برخوردار بودند.

تاریخچه استفاده از کاشی در ایران به دوران قبل از تاریخ باز می‌گردد. شبستان گنبد‌دار مسجد جامع قزوین از اولین نمونه‌هایی است که در آن از کاشی تزئینی استفاده شده است. در قرن ششم کاشی‌ها با لعاب فیروزه و لاجوردی و در قرن هشتم کاشی‌ها با خمیر سنگ یا همان خمیر چینی ساخته می‌شدند.

در دوره قاجار، شهرسازی تابع قوانین مشخصی نبود. گرچه ایرانیان سبک و سیاق خاصی در این زمینه داشتند، اما این سبک و سیاق متاثر از فرهنگ و شرایط محیطی آنان بود. همین موضوع، عامل تفاوت میان شهرسازی ایرانیان یا شرقیان با شهرسازی غرب بود.

بحث شاهکارهای هنر ایران بدون ذکر هنر معماری ناقص است. در حقیقت وجود و کمال بسیاری از هنرهای دیگر وابسته به هنر معماری است. از آغاز کار (مثلا در شهر کشف شده واقع در تپه گوره در حدود 4000 سال ق.م.) توقع مردم از هنر معماری بیش از جنبه فایده آن بوده است.