تعویق دوباره انتشار اسناد دخالت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد

روزپنج شنبه 27 آذر 1393 وزارت امورخارجه آمریکا دستورداد تا از انتشار اسناد محرمانه مرتبط با کودتای ۲۸ مرداد که قراربود منتشرشود، جلوگیری گردد. وزارت خارجه آمریکا مدعی شد به علت نگرانی از تاثیرانتشار این اسناد برروند مذاکرات هسته‌ای موقتا مانع انتشاراین اسناد مهم شده است! جالب آنکه هیچ محدوده زمانی را برای رفع توقیف از این اسناد مشخص نکرد.

درسال 2013 با انتشاراطلاعات سابقا طبقه‌بندی شده‌ای در ارتباط با انگیزه‌های آمریکا و بریتانیا در تقابل با روسیه و عملکرد آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در رابطه با کودتای ۲۸ مرداد جزییات بیش‌تری را در این زمینه افشاء شد . درهمان زمان وعده داده شده بود که اسناد جدیدی در این مورد منتشر خواهد شد. بر اساس مقررات داخلی ایالات متحده ، اسناد مرتبط با روابط بین‌الملل ، لازم نیست که بیش از سه دهه محرمانه بمانند.

آگرچه آمریکا اعلام کرده از بیم تخریب مذاکرات اتمی بین ایران و شش قدرت جهانی تصمیم گرفت انتشار اسناد مرتبط با کودتای ۲۸ مرداد را که سازمان سیا در آن نقش داشته به تعویق بیاندازد. اما اکثر تحلیلگران تاریخ معاصرمعتقدند اینگونه بازی های سیاسی بیشتر برای سرپوش گذاردن به افشاء جزئیات بیشتری از مداخلات ایالات متحده در پنج دهه اخیر در اکثر کشورهای مستقل جهان از جمله ایران است.

این تصمیم در جلسه‌ی کمیته تخصصی اسناد دیپلماتیک تاریخی در ماه سپتامبر2014 اتخاذ شده است. "استفان راندولف" از گروه تاریخ وزارت خارجه آمریکا دراین نشست اعلام کرد :

« اطلاعات مربوط به کودتای 28 مرداد آمریکا درایران به علت مذاکرات درحال انجام با ایران منتشر نخواهد شد. » (1)

اما این اقدام با واکنش های مخالف ازسوی پژوهشگران مستقل درداخل آمریکا نیز روبرو شد. از جمله "ریچارد ایمرمن" رئیس کمیته مشاوران تاریخ وزارت امور خارجه و استاد دانشگاه "تمپل " آمریکا درمصاحبه با آسوشیتدپرس ناخرسندی خود را ازاتخاذ چنین تصمیمی اعلام کرد. زیرا انتشار اسناد تاریخی نمی تواند به مذاکراتی که امروز جریان دارد و هیچ ارتباطی هم به موضوعِ مذاکرات ندارد ، صدمه ای وارد کند. سناتور «دانیل پی. موینیهان» در مورد انتشار این اسناد اظهار داشته که « ما (امریکایی ها) در حال مسموم کردن تاریخ خود هستیم. » (2)

البته پیش از اعلام رسمی این تصمیم وزارت خارجه آمریکا ، انتشار این اسناد نخستین بار درتابستان گذشته در سایت "سیکوریسی نیوز" که نزدیک به منابع اطلاعاتی آمریکا است، وعده داده شده بود .

این سایت در آن زمان با اشاره به فعالیت های مخفیانه و دست داشتن مستقیم سیا درکودتا علیه دولت مصدق نوشت:

« درسال 1989 میلادی وزارت امورخارجه امریکا فصل هایی از اسنادی در مورد سیاست خارجی امریکا در قبال ایران را منتشر کرد که مواضع دولت «آیزنهاور» در قبال ایران را نشان می داد. در آن زمان از گزارش مذکور انتقاد شده بود چرا که در آن اشاره چندانی به نقش «سیا» در کودتای 28 مرداد نشده بود. اکنون پس از گذشت دو دهه وزارت امور خارجه امریکا قصد دارد بخش اضافه از اسناد طبقه بندی نشده در مورد "روابط خارجی دولت امریکا" را منتشر کند که نشان می دهد سازمان سیا در کودتا علیه دولت مصدق به طور مستقیم نقش داشته است. » (3)

این سایت فعال درحوزه امنیت و سیاست خارجی امریکا همچنین تایید کرده بود دکتر"استفن راندولف" مورخ وزارت امور خارجه امریکا قرار است تابستان امسال (سپتامبر2014) اسناد بیشتری را منتشر کند. این سایت اشاره کرده بود اسناد مذکور به احتمال زیاد رازهای بیشتری از دخالت دستگاه امنیتی امریکا در کودتای 28 مرداد را فاش می کنند. همان گونه که اسناد منتشر شده در مورد حکومت نظامیان در شیلی در فاصله سال های 1973-1969 میلادی ابعاد تازه یی از فعالیت های مخفیانه دستگاه اطلاعاتی امریکا را فاش کرد.

پیش از این کمیته مشورتی اسناد تاریخی دیپلماتیک در تاریخ 6 آوریل 2014 اسنادی را منتشر کرده بود که به مداخلات دولت امریکا در قبال کنگو (1968-1960)، اتحاد جماهیر شوروی (1980-1977)، منازعه اعراب – اسراییل (1980-1977) و چین (1980-1977) مربوط می شد. (4)

در جریان کودتای آمریکایی – انگلیسی 28 مرداد 1332 ، سازمان سیا با همکاری ام آی سیکس انگلیس دولت محمد مصدق نخست‌وزیرایران را که مورد حمایت اکثریت مردم بود، برکنار کردند و محمدرضا پهلوی را که از ترس دستگیری و محاکمه شدن به شهر رم پایتخت ایتالیا گریخته بود بار دیگر به قدرت بازگرداندند .

در واقع رسوایی مداخله دستگاه اطلاعاتی امریکا در کودتای 28 مرداد یکی از مهم ترین رویدادهای سیاست خارجی امریکا بوده و از طریق «ارائه اسناد کامل، دقیق و قابل اعتماد» باید ابعاد بیشتر آن را کشف کرد. البته سازمان سیا درمقالات و اسناد موجود در سایت رسمی خود به انجام کودتا علیه محمد مصدق اعتراف کرده و به صورت واضح در ارائه فعالیت خود با عنوان کودتا با همکاری سازمان سیا اشاره می‌کند. (5) تا کنون دو رئیس‌جمهور آمریکا (بیل کلینتون و باراک اوباما) با اشاره مستقیم به نقش‌آفرینی این کشور در کودتای ۲۸ مرداد، بصورت غیر مستقیم ازملت ایران عذرخواهی کرده‌اند.

باراک اوباما رئیس‌جمهورآمریکا درنطق تاریخی خود درسال ۲۰۰۹ درقاهره به کودتای ۲۸ مرداد اشاره کرد و گفت :

«درجریان جنگ سرد آمریکا در برکناری دولتی در ایران که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود نقش داشت.» (6) اما حاضر نشد مستقیما در باره این اقدام مداخله جویانه که ضرر و زیان مادی و معنوی بسیاری به مردم ایران وارد کرده است ، از ملت ایران پوزش بخواهد.

دیکتاتوری شاه 25 سال پس از کودتا ی آمریکایی - انگلیسی 28 مرداد ادامه داشت در این مدت شاه ضمن ایجاد حکومتی سرکوبگر ضمن آنکه باعث شد تا روند مردم سالاری در ایران به تعویق بیفتد میلیاردها دلار را به جیب سرمایداران آمریکایی – انگلیسی ریخت که در این 25 سال حاکمیت بعد از کودتای 28 مرداد نفت ایران را به غارت بردند و میلیاردها دلار اسلحه ساخت کارخانجات ورشکسته شده خود را به ایران تحمیل کردند.

نقش آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد پس از شش دهه، هنوز از مباحث تلخ در مناسبات دو کشور ایران و آمریکا و یکی از اوراق پرونده بزرگ جنایات امریکا در ایران و بی اعتمادی ایرانیها به آن کشور است؛ پرونده ای که با توطئه های امریکا دردوران پیش وپس ازانقلاب اسلامی بسیار قطورتر شده است. (6)

پی نوشت ها :

1) خبرگزاری آسوشیتدپرس 18 دسامبر 2014

2) همان

3) http://fas.org/blogs/secrecy/2014/04/iran-frus

4) همان

5) https://fas.org/blogs/secrecy/2014/12/frus-iran-delay

6) سایت صدای آلمان 27/9/93

منبع:موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی