تابستانی که مارک با خاک یکسان شد

رکود یا ایستایی بزرگ به رکود گسترده اقتصادی جهان، یک دهه پیش از آغاز جنگ جهانی دوم گفته می‌شود.

آغاز بحران بزرگ در دنیا، با نوسان اما در اغلب کشورهای جهان از سال ۱۹۲۹ و پایان آن اواخر دهه ۱۹۳۰ یا اوایل ۱۹۴۰ بوده‌است. بحران بزرگ را می‌توان عمیق‌ترین، طولانی‌ترین و گسترده‌ترین بحران اقتصادی سده بیستم دانست.

«استوارت هیوز» استاد دانشگاه هاروارد که تحقیقات زیادی در مورد مسائل قرن 20 اروپا داشته، این بحران اقتصادی را در کشوری مانند آلمان این طور توصیف می‌کند: در تابستان 1923 مارک آلمان عملا به صفر تنزل کرده بود.

گاهی یک چمدان پر از اسکناس لازم بود تا قرص کوچک نانی خریده شود. بدتر از این، طرز پرداخت عملا مشکل گردید زیرا قیمت پول تقریبا ساعت به ساعت تنزل می کرد تا بالاخره فقط پرداخت کالایی معنی و مفهومی داشت و بس.

کالاهای بادوام دارای ارزش واقعی مطمئن در بازار طرف توجه بود و مردم برای خرید و بدست آوردن چیزهایی که ممکن بود در برابر تورم ارزش خود را از دست ندهند به سر و کله هم می زدند.

در این شرایط جریان طبیعی اقتصاد غیرممکن گردید؛ چون هر نوع فعالیت اقتصادی مطابق برنامه خارج از موضوع و غیرممکن بود. تبادل و تولید به ابتدایی‌ترین شکل روزمره منحصر شد.

هیچوقت از زمان اختراع سیستم مالی جدید ارزش ظاهری و اسمی پول این چنین به طور وحشت‌آور فرو نریخته بود. تمام تضمین‌های پرداخت از هر نوع اسکناس، پس‌انداز، رهن، برات و حواله مطلقا نابود شد و هر گونه اعتماد و اطمینان به حکومت و آینده عملا از بین رفت.

منبع: تاریخ اروپا، استوارت هیوز، ترجمه علی اکبر بامداد ، 1361، ص 196.