این بار، یک گوشه جالب از زندگی زنان صد سال پیش را برایتان تعریف میکنم، یعنی تعزیه زنانه...». در میان نوشتههای ندیمه دربار ناصرالدین شاه ماجرای تعزیه خواندنی زنان که قسمتی از آن در ماه محرم برگزار میشد.
موضوع بدعت گذاری و ایجاد بدعت در دین و به ویژه دین اسلام، یکی از پروژه هایی هست که همواره توسط دول استعماری جهت تضعیف نهاد دین در جامعه ایرانی دنبال شده است. یکی از بـدعتهای مذهبی در دورهی ناصری قمهزنی بود. البته چنین جرمی بیشتر در دورهی امیرکبیر به عنوان بدعت بود. در هیچ جای اسلام به قمهزنی توصیه نشده است.
تهران روزگار گذشته و عهد قجر دارای چندین تکیه بوده و در سال 1285 هجری شمسی حدود سی تکیه داشته و بعدها حدود پانزده تکیه به این تکایا افزون میشود. در حقیقت در هر محلهی تهران چندین تکیه وجود داشته که پیش از ایجاد تکیهی دولت، تکیهی حاج میرزا آقاسی که تکیهی عباسآباد نیز خوانده می شود، پراهمیتترین تکیهی تهران محسوب میشد . . .
در عصر قاجار با شروع ماه محرم خیابان ها و کوچه و شهر به پرچم های سیاه مزین می شد و در تهران در نزدیک به دویست هیات مراسم عزاداری بر قرار بود؛ در این میان شاهان نیز همراه با مردمی که رسوم و آداب عزاداری محرم را به جا می آوردند مراسم سوگواری برگزار می کردند. ناصرالدین شاه قاجار که سخت خود را شیفته معصومین و بویژه امام حسین(ع) نشان می داد شاید بیش از ...
در دوره قاجار مجالس روضه زنان با خواننده زن متداول و معموال بود. در دوران ناصرالدین شاه، مشارکت زنان در مراسم تعزیه و دسته گردانی دیده می شود و نوحه سرایی توسط بانوان این دوره رایج بوده است. در روز سوم محرم هر سال، علم شاه را که پنجه بزرگی از زر ناب بر سرش نصب بود، به اندرونی می بردند . . .
پیش از استقرار صوفیان در ایران، شیعیان به طور خصوصی واقعه کربلا را گرامی می داشتند؛ بدون انکه مجالس تعزیه به سبک امروز را برقرار نمانید. آل بویه برای اولین بار در بغداد مراسم عزاداری به راه انداخته و در سال 352 هجری، معزالدوله دستور داد مردم گرد یکدیگر برآیند و اظهار حزن نمایند . . .
تعزیه و تعزیه خوانی در طول تاریخ ایران همواره مورد اقبال عمومی جامعه ایران قرار گرفته است و صرف نظر از تاثیرات درونی و ذهنی در بیننده، در زبان محاوره ای مردم ایران سخت موثر افتاده و اصطلاحات فراوانی را به فرهنگ عامه ایران افزوده است که بد نیست اشاراتی به آن شود.
در دو ماه محرم و صفر تهران عزاخانه حقیقی بود. از هیچ نقطه و به هیچ بهانه صدای ساز و آواز بر نمی خاست و مجلس سروری برپا نمی شد؛ مگر سلام تحویل که در دو ماه مزبور با تمام کیفیت منعقد می گردید.
رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در این گفتوگو مواردی از جمله «آغاز عزاداری با آلبویه، ساداتبودن خاندان صفویه، بازپسگیری «گنجه» در روز عاشورا، اعتقاد واقعی قاجاریه به عزاداری، اجبار رضاخان به قمهزنی و تقویت بهاییها توسط شاه مخلوع» را مطرح میکند.
"ارنست هولتزر" یکی از پیشگامان عکاسی در ایران به شمار میرود که در طول بیش از سه دهه اقامت در ایران مجموعهای با ارزش از ابعاد مختلف زندگی در عصر ناصرالدین شاه قاجار عکاسی کرد
کتاب «اوراق پراکنده از تاریخ تبریز» تالیف بهروز خاناچی یکی از کتابهایی است که صفحات متعددی را به سوگواری تبریز در ایام محرم همراه با بیان جزئیات برخی ریشههای آن اختصاص داده است. مولف در این کتاب با نگاهی ریزبین به مراسمهای قمهزنی (شاخسی واخسی) در تبریز اشاره کرده است
هرگاه بخواهیم تأثیر یک عامل مانند واقعهی عاشورا را در هویت فرهنگی یک جامعه بررسی کنیم، میبایست بتوانیم نشانههای این عامل را در ابعاد هویت فرهنگی بجوییم. واقعهی عاشورا تأثیر چندجانبهی عمیقی بر هویت فرهنگی ایرانیان داشته و ابعاد مختلف آن را تحت تأثیر قرار داده است.