بنیاد خیریه ای شاه را ثروتمند کرد

از بنیادهای مهم اقتصادی، فرهنگی وابسته به دربار پهلوی، بیناد پهلوی بود، چنانکه پس از آن که رضاشاه پهلوی ناچار به استفعا شد و از ایران تبعید گردید، موج اعتراض و نارضایتی علیه روش‌های غاصبانه وی و فریادخواهی برای باز پس گرفتن اموال و املاکی که در زمان او تصاحب شده بود، پدیدار شد و به مجلس و مطبوعات کشید. محمدرضا پهلوی در نخستین اقدامات خود برای جلوگیری از اوج گرفتن اعتراضات، و احتمالا به توصیه محمدعلی فروغی، در جلسه سی‌ام شهریور تمام املاک، مستغلات و کارخانجاتی را که از طریق پدرش به نام وی شده بود، به دولت واگذار کرد تا در عمران و آبادانی کشور و امور خیریه صرف شود و اگر کسانی باشند که نسبت به املاک، ادعای غبنی داشته باشند، پس از رسیدگی به شکایت آنها از محل همین املاک رفع شود.

اما بعد از گذشت 7 سال، دولت لایحه‌ای به مجلس فرستاد که براساس آن بسیاری از آن املاک و مستغلات به مالکیت محمدرضا پهلوی باز می‌گشت: این لایحه در 20 تیر 1328 در یک ماده واحده به این ترتیب تصویب شد که اموال مزبور به نام «موقوفه خاندان پهلوی» نامیده و عواید ناشی از این دارایی‌ها صرف امور خیریه شود و پس از آن محمدرضا پهلوی دستور تاسیس «سازمان املاک و مستغلات پهلوی» را جهت اداره دارایی‌های مذکور صادر کرد.

بنیاد پهلوی از جمله پوشش هایی بود که برای قانونی جلوه دادن ثروت های بی حساب و کتاب خاندان سلطنت و شخص محمدرضا، به کار گرفته می شد. مینو صمیمی در این رابطه می نویسد: «مبالغ هنگفتی که از بودجه ی عمومی کشور برای هزینه ی دفاتر مخصوص خانواده ی شاه اختصاص می یافت، در مقایسه با انبوه دارایی آن ها در «بنیاد پهلوی» رقم ناچیزی را تشکیل می داد. بنیاد پهلوی به دستور شاه تأسیس شد تا به عنوان یک سازمان خیریه ی غیرانتفاعی فعالیت کند، ولی حقیقت قضیه این بود که اشتغال بنیاد پهلوی به امور خیریه، جنبه ی سرپوش برای پنهان کردن ثروت خاندان پهلوی داشت. اعضای خانواده ی شاه درآمدهای کلان خود را به صندوق بنیاد پهلوی می ریختند تا این سازمان به بهانه ی تأمین بودجه ی امور خیریه، پول ها را در امور سودآور سرمایه گذاری کند، در عین حال شاه نیز با چنین تمهیدی می توانست میلیاردها تومان ثروت خانواده اش را که البته منشائی جز سود معاملات جنبی حاصل از فروش نفت نداشت را تطهیر کند و به همه نشان دهد که بستگانش از ثروت اندوزی هدفی جز کار خیر ندارند. گرچه ظاهراً بنیاد پهلوی چند قلم کارهای خیریه هم انجام می داد ولی فعالیت اصلی آن، فقط در مسیرهایی بود که بتواند از طریق سرمایه گذاری های پرسود در کارخانجات سیمان و تصفیه ی قند، شرکت های بیمه، بانک، کشتیرانی، هتل سازی، کازینوهای قماربازی، کاباره های لوکس، ثروت خانواده ی شاه را چند برابر کند. ضمناً باید گفت که برادران و خواهران شاه و فرزندانشان هرگز به سود سرمایه های خود در بنیاد پهلوی بسنده نمی کردند و هر یک با سهام عمده ای که در صنایع و شرکت های تجارتی گوناگون داشتند، منافع کلانی به دست می آوردند».

منابع:

1- صمیمی، مینو. پشت پرده تخت طاوس. تهران: اطلاعات، 1368.

2- درودی، ریحانه، دربار به روایت دربار. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390.

3-شوندی مطلق، کبری، تاسیس بنیاد پهلوی و ماهیت آن: پژوهشکده باقرالعلوم.

منبع:قدس