در روز ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ رئیسعلی دلواری فرمانده نیروهای مقاومت تنگستان در برابر نیروهای انگلیسی به شهادت رسید.
، در روز 12 شهریور 1294 رئیسعلی دلواری فرمانده نیروهای مقاومت تنگستان در برابر نیروهای انگلیسی به شهادت رسید. و در تقویم ایران به روز مبارزه با استعمار انگلیس شناخته شده است.
به همین دلیل و برای آشنائی با طرز تفکر شهید رئیسعلی دلواری از مبارزه با قوای انگلیسی متن کامل نامه وی به آیتالله محمدحسین مجتهد برازجانی در 11 جمادیالاول 1333 آورده میشود:
قربان حضور باهرالنورت گردم. ای بفدای همت و غیرت و شجاعتت گردم. میدانم مردم در این کار چندان مساعدت و همراهی نمیکنند و بنده هم پابست کردهام که نظرم بسوی ایشان است.
هر آینه پای حضرت مستطاب عالی و امید از آن وجود مبارک که در حقیقت مجسمه شرف و وطن و اسلامخواهی است نداشتم هر آینه تا حال پروانهوار خود را فدای ملت و وطن و اسلامیت کرده بودم.
همین قدر اطمینان از حضرت مستطاب عالی دارم که روز مصائب از خط بیرون نمیروید و جان را ناقابل میدانید نه مانند اشخاص راحتطلب تنبل، راحت این دنیای فانی را بهیچ نمیشمارید.
قربانت گردم درجه بهشت پیدا کردن و شربت شهادت را داوطلبانه خواستن باید همتی عالی و عزمی راسخ داشت و بهای درجه عالی و نعیم اخروی و نام نیک ابدی بغیر از جان شیرین نیست.
نه آن که مرعوبانه هر وقت طرف مقابل مثل گربه خود را ساخت و مومو کرد مثل موش بدوند. اینگونه احساسات قابل همدردی با اسلام و وطن نیست و در تاریخ دنیا چنین اشخاص را ننگ عالم انسانیت دانستهاند. امروز روزی است که هر کس ادعای شرف و اسلامیت و وطنپرستی دارد باید امتحان داده از بوته امتحان بی غل و غش بدر آید.
چنان چه عقلاء فرمودهاند:
خوش بود گر محک تجربه آید به میان
تا سیهروی شود هر که در او غش باشد
انگلیسیها انتشار میدهند که «فلانی حمایت به قنسول جرمن دارد» بحول و قوه خداوندی از هیچکس اندیشه و باک ندارم. میخواهند به تشر بنده را بترسانند کما اینکه تلگراف تهدیدآمیز بحضرت مستطاب عالی کرده بودند.
در حقیقت جوابی که از طرف ذیشرف در جواب تلگراف ایشان صادر شده بود بقدری مشعوف شدم که خداوند عالم حد آن را میداند. همین جواب بود که فرمودهاید. آفرین آفرین آفرین خدای بر شما باد. شایسته است که عموم اهالی فارس و خلیج بداشتن وجود مبارکی مثل حضرتعالی که در این موقع اینگونه جواب قانونی دندانشکن به اجانب دادهاید فخر و مباهات نماید. خدایت در همه حال از بلا نگهدارد.
استدعا دارم یک ذره فروگذاری نفرمائید. اگر از مردم مأیوس شدهاید که همراهی ندارند اجازه بفرمائید تا خودم هنگامه بلند کنم و دست بکار شوم. قربانت شوم. هر آینه خودمان درست بکار شده بودیم الان بصره خالی شده و در شمار مجاهدین محسوب بودیم.
به بوشهر هم نمیتوانند اردو پیاده کنند، در صورتی که خودمان نزدیک و مواظب آنها باشیم، چرا که بنده به خوبی اینها را میشناسم. هر آینه فیالجمله حملهای به عساکر ایشان در قلعه بهمنی شده بود الان بصره خالی بود. قوه و مخارج از بوشهر جهت آنها حمل میشود. اگر خودمان به همین حالت باقی بمانیم مسلم است که هیچکاری نمیکنیم و هیچ حمایتی به علمای عراق هم نکردهایم و در آینده نام خودمان را به بیحسی و بیدیانتی ثبت تاریخ دنیا خواهیم دید.
کسی که حکم سخت از علماء دیده باشد و حکم امام باشد و جنگ نکند بهانه آن چیست؟ الان در کربلا و نجف در جنگ تمام علماء و پیشوایان دین ما در جهاد آب چشمان خود میخورند و امیدهای کلی از ماها داشتند که خیال میکردند به ورود حکم تمام اهل دشتستان و تنگستان دست بکار میشوند الحمدالله از این طرف هم مأیوس شدند چنانچه تا بحال خدمت آقای حاج سید غلامحسین عریضه عرض کردهام جانب خدا بکلی جواب نکردهاند.
همین قدر با خود خیال کردم که بنیهاشم در مدینه بسیار باقی ماند، جز حضرت سیدالشهداء که به تنها در صحرای کربلا با لب تشنه شهیدش کردند و در کوفه حبیب بن مظاهر به تنهائی به یاری آن امام مظلوم حرکت کرد.
قربانتم آخر کار همینطور میبینم. هفتصد نفر تفنگچی سوای دستگاه سرکار زائر خضرخان حاضر و آماده است که اینها از بنده دور نیستند هر وقت بخواهیم تمام حاضر و مستعد میباشد.
خوب ملاحظه فرمائید روزی بهتر از امروز برای اهالی ایران فراهم نمیآید. یکطرف دولت آلمان یک طرف دولت اطریش عثمانی چه کارها بر سر انگلیس و روس و فرانس آوردهاند.
دیگر انگلیس چه عضوی دارد که ماها باید از آنها بترسیم. و از اینطرف هم حکم محکم علمای اعلام بر وجوب جهاد. البته خدا با ماست و فتح و نصرنصیب جیش اسلام خواهد بود. در خانه نشستن خودمان و راحتطلبیدن تمام وسوسه شیطان میباشد.
مستحق آن نیستیم که خدا و رسول را از خود خشنود سازیم. روس و انگلیس حق دارند اگر خودمان هیچ کاری نکنیم و آسوده بنشینیم چرا که همه نوع احترام به بقعه مقدس امام ثامن در شمال و احترام به منبر سیدالشهداء در جنوب کردند.
در بمباران دلبار کارهای خوب کردند. تف بما. تف بما. قربانت بروم هوش ندارم که شرح حالات به درستی عرض نمایم و مصدعت زیاده از این نمیشوم. خیلی میل به دستبوسی و زیارتت دارم. نمیدانم به چه قسم به این آرزو نائل شوم.
از خداوند جلی توفیق میخواهد علی 9
9. کاوه بیات، اسناد جنگ جهانی اول در جنوب ایران = مرحله اول: 1334-1333هجری قمری/1916-1915میلادی، (بوشهر: مرکز بوشهر شناسی؛ قم: موسسه فرهنگی همسایه، 1377)، ص85-87.