در «همایش ملی جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن در آذربایجان» از کتابهای «اطلس نقشه های جغرافیای آذربایجان» در مورد تاریخ ایران و آذربایجان و «نهضت میهن پرستان ارسباران» تألیف بهزاد محمد خانی رونمایی شد.
«همایش ملی جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن در آذربایجان» امروز 15 آذرماه 1394 از ساعت 13:30 الی 17:30 توسط موسسه تاریخ فرهنگ دیار کهن و همکاری پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی، دانشگاه تبریز، همچنین موسسه مهد آزادی و مراکز علمی پژوهشی دیگر در تهران ساختمان آرشیو ملی برگزار شد.
علی شجاعیصائین پژوهشگر تاریخ معاصر تحت عنوان نفت شمال و فرقه دموکرات آذربایجان طی سخنانی اظهار داشت: امتیاز نفت شمال را، یکی از تبعه روس خریداری کرده بود و آمریکا و انگلیس نیز در پی کسب این امتیاز است.
وی با بیان اینکه این ماجرا از جهاتی موضوعی کاملا شگفتانگیز است، گفت: ایران از دوره صفویه به بعد، امتیازات گوناگون به کشورهای دیگر واگذار کرده بود برخی از این امتیازات به رغبت بوده است و برخی دیگر را به اجبار کشورهای بزرگ مجبور به اهدای آن شد.
این پژوهشگر گفت: چند کشور مختلف با نظامهای سیاسی متفاوت از روسیه تزاری تا ایالات متحده شوروی خواهان امتیاز نفت شمال بودند و ما با توجه به این شواهد تاریخی باید بیاموزیم که در طول تاریخ قدرت کشورهاست که تعیینکننده است و به ایدئولوژی ربط ندارد.
شجاعیصائین گفت: کشور اتحاد جماهیر شوروی با ایدئولوژی مبارزه با امپریالیسم قدرت را در روسیه به دست گرفت اما هر زمان مسئولان شوروی که به این باور رسیدند که میتوانند امتیاز بگیرند دچار تردید نشدند و همیشه این قدرت است که تعیینکننده است.
وی با بیان اینکه این امتیاز از جهاتی مثبت و از جهاتی منفی بود،گفت: جنبه مثبت امتیاز نفت شمال این بود که کشورهای غربی تمایل نداشتند شوروی در مسئله نفت شمال سهیم شود و جنبه مثبت آن این بود که مصدق با استفاده از امتیاز نفت شمال طرح موازنه منفی را در مجلس تصویب کرد که کشور مکلف بود حق هیچ گونه اعطای امتیاز تا پایان جنگ جهانی دوم به کشورهای دیگر را ندارد.
وی افزود: نطفه مبارزه ملی شدن صنعت نفت با توجه امتیاز نفت شمال بسته شد و کشور وارد فاز مبارزاتی شد و از جهاتی دیگر فشار کشور شوروی برای کسب این امتیاز تاسفبار است و برای اولین بار شاهدیم که گروههای صاحب نفوذ در کشور برای اعطای این امتیاز به یک کشور بیگانه نظریهپردازی کردند.
شجاعی ادامه داد: کسی مانند احسان طبری اظهار میکند شمال ایران حریم امنیت شوروی است و ما باید برای اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی با کشورهای انگلیس و آمریکا نیز قرارداد ببنیدم و به قول مصدق حریم امنیت ایران مشخص نیست . حتی خلیل ملکی در آن برهه تاریخی گله میکند چرا مصدق پیشنهاد موازنه منفی را در مجلس تصویب کرد و پیشهوری در روزنامه آژیر مصدق را به سخره میگیرد که مگر میشود ایران به کشورهای دیگر امتیاز ندهد.
وی افزود: فشارهای گوناگون که عوامل شوروی در داخل برای دادن امتیاز به شوروی به مسئولان آن دوران وارد کردند و مذاکرات قوامالسلطنه با شوروی باعث شد که شوروی به این نتیجه برسد که آن برهه تاریخی ایران را ترک کند و قادر نبود امتیاز نفت را از ایران کسب کند.
این پژوهشگر تاریخی ادامه داد: شوروی در تحلیل شرایط داخلی ایران از جمله توانمندی حزب توده و انتخاب آذربایجان برای این نقش دچار اشتباه شده بود چون آذربایجان یکی از مراکز اصلی ایراندوستی بود و آن جمله مشهور ستارخان حاضر نیستم بیرق روسیه را بر سر در خانهام بزنم نماد این ایران دوستی است.
شجاعی گفت: بعد از توافق ابتدایی قوام با استالین به تدریج دولت شوروی خروج نیروهایش را از کشور آغاز میکند و حمایت خود را از فرقه دموکرات کم میکند و پیشهوری و همراهان او با شگفتی تمام با این توافق مواجهه می شوند و به رغم اینکه پیشهوری در نهضت جنگل تجربه داشت با تحکم با نماینده روس صحبت میکند که چرا پشت ما را خالی کردی و نماینده روس جواب میدهد همان جوری که ما شما را به صحنه آوردیم به همین راحتی از شما میخواهیم دست از قضیه اعتبار نفت شمال بردارید.
بنابراین گزارش، در این همایش ملی سخنرانی هایی توسط محققان و پژوهشگران برجسته و بازماندگان شهدای این وقایع در خصوص پیامدهای جنگ جهانی دوم در آذربایایجان صورت خواهد گرفت و در ادامه برنامه همایش ، از دو جلد کتاب با عناوین «اطلس نقشه های جغرافیای آذربایجان» که کتاب نفیس و بسیار مهمی در مورد تاریخ ایران و آذربایجان و در رد علمی ادعاهای دشمنان ایران ، تألیف آقای انوری همچنین کتاب«نهضت میهن پرستان ارسباران» تألیف بهزاد محمد خانی از نوادگان شهید رضا قلی محمدخانی رهبر نهضت میهن پرستان ارسباران رونمایی شد.
همچنین در این همایش فیلم مستند « فرقه استالین » هم توزیع شد. این فیلم مستند شکل گیری و برنامه های فرقه دموکرات را بررسی کرده است.