اولین پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران

بر اساس نوشته‌های هرودت مورخ یونانی به دستور دیاکو نخستین پادشاه ماد در اکباتانا

استحکامات عظیمی شامل ۷ دژ و کاخ‌های شاهی برپا شد

بیشتر پژوهندگان علوم تاریخ و باستان‌شناسی بر این باورند که تپه و بناهای امروزی

هگمتانه در دل شهر همدان، برجای‌ماندهٔ بقایای همین تأسیسات می‌باشند.

کورش بزرگ در سال ۵۵۰ پیش از میلاد،آستیاگ، آخرین پادشاه ماد را شکست داد و

همدان را مقر تابستانی خود قرار داد.

بعد از انقراض مادها همدان هر چند مرکزیت نخستین را از دست داد ولی به عنوان یکی

از سه پایتخت هخامنشیان مورد توجهٔ خاص بود

در دامنهٔ تپه مصلی همدان شیر سنگی بزرگی قرار دارد. ظاهراً در زمان اشکانیان این

مجسمه با مجسمهٔ دیگری که نظیر و قرینهٔ آن بوده، در سمت یکی از دروازه‌های شهر

نصب بوده‌است.

زبان اصیل همدانیان فارسی است اما

با آغاز تسلط ترکان بر همهٔ ولایات ایران همدان نزدیک به یک قرن یکی از دو پایتخت این

سلسلهٔ ترک‌زبان به شمار می‌آمد و از زبان ترکی عناصر بسیاری وارد گویش شهری و

روستایی همدان وارد شده‌است.