می توان ایران را زادگاه اولیه ظروف منقوش دانست و پیدایش نخستین آنرا توسط سفال سازان ایرانی بشمار آورد . از آثار باقیمانده تمدن قبل از تاریخ این طور تصور می شود که نقاشی روی اشیاء از هزاره چهارم قبل از میلاد معمول گردیده است
۰
وبلاگ هفت آسمون
نقوش سفال در تمدن های کهن ایران
می توان ایران را زادگاه اولیه ظروف منقوش دانست و پیدایش نخستین آنرا توسط سفال سازان ایرانی بشمار آورد . از آثار باقیمانده تمدن قبل از تاریخ این طور تصور می شود که نقاشی روی اشیاء از هزاره چهارم قبل از میلاد معمول گردیده است
خطوط ساده
خط افقی و یا عمودی که گاه ساده و زمانی موجدار ، روی اغلب ظرف سفالی دوران قبل از دیده می شود. این خطوط علاوه بر زیبائی ، نماد جویبار و آب روان نیز خست که سنبلی از زندگی است.
خطوط متقاطع
گروه دیگر این ظروف با خطوط متقاطع ترئین یافته اند باین معنی که چند خط بطور متقاطع روی یک خط رسم گردیده است. نقش بدست آمده شباهت زیادی به خیمه هائی دارد که مردم صحرا نشین در آن زندگی میکرده اند.
اشکال هندسی
اشکال هندسی چون مربع، مثلث، دایره که گاهی نیز با خطوطی تزیین شده اند و دارای معانی جالب و قابل توجهی هستند. مثلاً خطوط متوازی منکسر که در دایره یا مستطیلی محاطند آب را نشان می دهند و یا مثلثی که داخل آن خطوط شطرنجی طرح گردیده معرف کوه است.
نقوش حیوانات
نقش حیواناتی چون بز، قوچ، اسب و گاو و پرنده از نقوش رایج سفال است. دیده شده است. در این میان نقش بز دارای اهمیت ویژه ای است که در آینده در متنی جداگانه به آن خواهیم پرداخت و به همین بسنده می کنیم که در تفکر باستان ارتباط ناگسستنی میان بز، باران، ماه و زایش برقرار بوده است.
از دیگر حیواناتی که طرح آن روی این ظروف دیده می شود نقش اسب است . حیوانی که وسیله حمل و نقل و کارزار مردمان آن ادوار بوده و در مراسم آیینی نیز آن را قربانی می کردند.
حیوان بعدی گراز است که همواره صدمات زیادی به کشتزار ها می زده و نقش او نوعی هشدار را در پی دارد.
طرح مار نیز روی ظروف سفالی قبل از تاریخ دیده شده است. مار تا هزاره اول قبل از میلاد مظهر آبهای زیرزمینی بودو بهمین دلیل مورد ستایش قرار میگرفت.
گروه دیگرظروف سفالی با طرح پلنگ تزئین یافته اند. هنرمند در نقش پلنگ رعایت نسبت ها را ننموده باین معنی که دم حیوان بینهایت بلند طرح گردیده و تقریباً دو برابر بدن حیوان است و جای دیگر تنها بطرح بدن و دم حیوان اکتفا شده است
نقش خورشید و ماه
از دیگر نقوشی که روی ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ خودنمائی مینماید نقش خورشید است.
خورشید در هزاره چهارم قبل از میلاد در فلات ایران از بزرگترین خدایان شمرده می شد. کاوشهای انجام شده در تپه حصار دامغان توسط دانشمند باستانشناس امریکائی این مسئله را روشن ساخته که در هزاره سوم و دوم قبل از میلاد مردگان را به سوی مشرق یعنی طرفی که خورشید طلوع می کند خوابانده اند و لذا می توان باهمیت پرسش آفتاب پی برد. ضمناً چون خورشید به زندگی آنها رنگ و رونق می بخشد هست و نیست خود را از وجود خورشید می دانستند و به پرستش آن می پرداختند.
خورشید در هزاره چهارم قبل از میلاد در فلات ایران از بزرگترین خدایان شمرده می شد. کاوشهای انجام شده در تپه حصار دامغان توسط دانشمند باستانشناس امریکائی این مسئله را روشن ساخته که در هزاره سوم و دوم قبل از میلاد مردگان را به سوی مشرق یعنی طرفی که خورشید طلوع می کند خوابانده اند و لذا می توان باهمیت پرسش آفتاب پی برد
به مرور ایام نقش خورشید بتدریج ساده تر شد و بصورت صلیب در آمد چنانکه نقش خورشید بصورت صلیب و صلیب شکسته روی این ظروف بسیار دیده می شود. نقش ماه بصورت هلال زینت بخش تعداد ی از ظروف دوران قبل از تاریخ می باشد. نمونه قابل توجه ظرفی است شبیه قیف که بدنه خارجی با هلال ماه زینت شده است.
نقش پرنده
نقش انواع پرنده و مرغ چون غاز ، لک لک ، مرغابی و امثال آن روی غالب ظروف سفالی که در نواحی مختلف ایران بدست آمده دیده می شود. گاه پرندگان را روی مثلثی میبینیم که داخل آن شطرنجی شده است. همانطور که قبلاً اشاره شد نقش مثلث با خطوط شطرنجی نشانه کوه است. هنرمندان باین تریتب پرندگان را روی کوه نشان داده است. هنرمندان برای تجسم دریا بر روی این لیوان نقش چند ماهی را در حد فاصل کوههای طرح کرده و باین وسیله کوه و دریا را کنار هم مجسم ساخته است.
نقش پرندگان دریا غالباً روی خطوط موجدار افقی و عمودی نشانه آب رسم گردیده .
طرح انسان
از دیگر نقوش که بر ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ جلوه می کند نقش انسان است که غالباً دارای قامت بلند و شانه های پهن و کمر باریک اند. در برخی از این ظروف نقش انسان بطور دسته جمعی آمده است.از انواع آن ظرفی که قابل توجه است سفالهای پایه بلندای است که داخل آن طرح انسانهائی را که لبریز از حیات و جنبش هستند در این نقوش زانو ها خم شده و هر یک از آنها دو دست خود را بر پشت نفر جلوقرار داده و چنین مینماید که مشغول انجام برنامه مذهبی و یا رقص گروهی می باشند
cafetarikh.com/news/35159
تگ ها
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.