مامور ویژه ناصرالدین شاه به عتبات

«سفرنامه عضدالملک به عتبات»، کتابى است به زبان فارسى نوشته علیرضا عضدالملک که به شرح سفر مولف به عتبات عالیات مى‏پردازد. انگیزه وى از نگارش این سفرنامه امتثال امر ناصرالدین شاه بوده است. نگارش این سفرنامه از دوازدهم ذیقعده‏1283ق. آغاز و در روز نهم جمادى‏الاولى‏1284ق. پایان پذیرفته است .کتاب؛ مشتمل بر پیش‏گفتارى به قلم مصحح، مقدمه‏اى از مولف و شش فصل است.مطالب هر فصل بر اساس روزهاى ماه‏هاى قمرى تنظیم گردیده است. در میان سفرنامه های قاجار ، سفرنامه حاضر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این سفرنامه در 238 صفحه شرح ماموریت مذهبی عضدالملک قاجار به عتبات عالیات است.

عضدالملک، در این سفرنامه گزارش سفر خود به عتبات عالیات در سال‏1283ق. را، که از سوى ناصرالدین شاه قاجار بدان مامور گشته بود و طى آن همچنین ماموریت داشت، خشت‏هاى طلایى را که نذر همایونى براى گنبد امامان بزرگوار عسکریین(علیهماالسلام) بود، به همراه ببرد، ارائه نموده است. وى در این سفر پس از حرکت از تهران؛ از شهرهاى: رى، قم، ساروق، کنگاور، کرمانشاهان، کرند، قصر شیرین، خانقین، بعقوبه، گذشته و در مسیر بازگشت از شهرهاى خانقین، قصر شیرین، کرند، کرمانشاهان، کنگاور، همدان، آوج عبور کرده و سرانجام به تهران وارد مى‏شود. عضدالملک، پس از خروج از تهران هر چه را که به چشم دیده یا به گوش شنیده یادداشت کرده است. در این سفرنامه به طبیعت بسیار پرداخته شده و تقریبا در تمامى صفحات صحبت از گل و دشت و چمن است و ناگفته نماند که ا ین موضوع از ویژگى‏هایى سفرنامه‏هاى دوره قاجاریه به شمار مى‏رود. مولف از ابتداى سفر به هر آبادى و دهى که رسیده تحقیقاتى در وضعیت آنجا نموده است. این تحقیقات شامل تعداد جمعیت هر آبادى، روش معیشت آن جا اعم از کشاورزى، دامدارى و غیره، نوع مالکیت آبادى و نیز کیفیت و کمیت بناها و اماکن عام المنفعه از قبیل آب انبارها، مساجد، پل‏ها، کاروانسراها و غیره مى‏باشد. جالب‏ترین ویژگى گزارش سفر درون مرزى عضدالملک، دیدگاه انتقادى وى به مفاسد، خرابى‏ها، رشوه خوارى‏ها و زورگویى‏ها است. این دیدگاه با توجه به اینکه او سفرنامه‏اش را براى شاه تنظیم مى‏کرده و خود یکى از درباریان بانفوذ و قوم و خویش شاه بوده بسیار قابل توجه بوده و به تشخص سیاسى او مى‏افزاید. درباره عدم امنیت راه‏ها در این سفرنامه سخن بسیار رفته و چون کالاى همراه او(خشت‏هاى طلا) بسیار قیمتى بوده، جاهایى که دزدان مشهورى داشته، توسط او معرفى شده است. بخشى از این سفرنامه شرح وقایع استقبال از نذر همایونى، چه در داخل و چه در خارج از کشور است. در قسمت برون مرزى علاوه بر پرداختن به وضع و سیستم سیاسى و اقتصادى دولت عثمانى، به وضع اماکن و بقاع متبرکه نیز مى‏پردازد.

فهرست مطالب:
پیش گفتار؛ مقدمه عضد الملک ؛ [فصل اوّل] فهرست ایام شهر ذی القعده الحرام [1283 ق]؛ [فصل دوّم] فهرست ایام شهر ذی الحجه الحرام 1283؛ [فصل سوّم] [فهرست ایام] شهر محرم الحرام سنه 1284؛ [فصل چهارم] فهرست ایام شهر صفر [1284 ق]؛ [فصل پنجم] فهرست ایام شهر ربیع الاول [1284 ق]؛ [فصل ششم] فهرست ایام شهر ربیع الثانی [1284 ق] [و چند روز از شهر جمادی الاول 1284 ه. ق]؛ فهرست اعلام:

برای خرید اینترنتی کتاب اینجا کلیک نمایید