سنت ازدواج در طهران قدیم

در قدیم الایام، مراسم خواستگارى در تهران داراى رسم و رسومات خاص خود بوده است آیین ازدواج به این صورت بوده که مادر فردى که تصمیم به ازدواج و همسرگزینى داشته به تنى چند از زنانى که کارشان پرس و جو و یافتن دختر مناسب و مورد نظر است، مى‏سپرد. اگر دخترى با شرایط مناسب سراغ دارند به وى معرفى نمایند پس از مدتى یکى از این زنان دخترى را انتخاب و به همراه یک یا چند نفر از زنان خانواده داماد سرزده به خانه او مى‏رفتند تا دختر را ببینند. دختر دم بخت و مورد نظر مدتى پس از ورود خواستگاران با کاسه‏اى آب وارد اتاقى که در آنجا خواستگاران نشسته بودند مى‏شد و آب را به آنها تعارف مى‏کرد و کنارى مى‏نشست، در این هنگام یکى از زنان خواستگار (که معمولاً مسن‏تر و با تجربه‏ترین بود) به نزد دختر رفته و چادر یا چارقد او را کنار مى‏زد و دستى به سرش مى‏کشید و موهایش را جابجا مى‏کرد تا مطمئن شود دختر کم مو یا موهایش عاریتى نباشد. بعد از آن به نحوى زیرکانه از دهان، زیر بغل و بدنش، بو مى‏کشید تا مطمئن شود آن دختر بوى بد نمى‏دهد.

پس از طى این تشریفات و مورد پسند واقع شدن دختر، خواستگاران به خانه برگشته و آنچه را دیده و مشاهده کرده بودند با جوانى که قصد ازدواج داشت در میان مى‏گذاشتند در صورت موافقت وى، پدر داماد همراه با چند تن از بزرگان و ریش سفیدان فامیل به خانه دختر رفته و به اصطلاح شیرینى مى‏خوردند. فرداى آن روز مادر، خاله، عمه و دیگر اقوام نزدیک داماد براى «بله برون» به خانه عروس رفته و راجع به مهریه و روز عقد و مسائلى از این قبیل صحبت مى‏کردند. پس از چند روز از طرف خانواده داماد هدایایى که در چندین و چند مجمعه قرار داده شده بود به منزل عروس فرستاده مى‏شد که از جمله هدایا مى‏توان به شیرینى و میوه‏هاى فصل اشاره داشت. پس از خواستگارى و پسند طرفین و انجام مراسم «بله برون» قرار خرید وسایل عروس، گذاشته مى‏شد. براى این خرید یک یا دو نفر از خانواده عروس و داماد انتخاب مى‏شدند. معمولاً مادر و خواهر عروس و داماد از جمله کسانى بودند که حق حضور در مراسم خرید را داشتند. لازم به توضیح است این خرید بدون حضور عروس و داماد انجام شده و در عوض نمایندگان آنان به سلیقه خود وسایل مورد نیازشان را خریدارى مى‏کردند ضمن اینکه تمامى خرج خریدها به عهده داماد بود. چند روز قبل از سر گرفتن مراسم عروسى، مراسم جهازبران بود.

براى بردن جهیزیه چند نفر طبق‏کش به همراه چند قاطر اجیر شده تا جهیزیه عروس را به خانه داماد حمل کنند که عده‏اى نقاره‏زن نیز آنها را همراهى و در طول راه به هنرنمایى مى‏پرداختند. قبل از رسیدن این گروه به خانه داماد، چند تن جلوتر به خانه داماد رفته و جاهایى از منزل داماد را که براى سکونت عروس در نظر گرفته شده بود نظافت و به اصطلاح آب و جارو مى‏کردند.

هنگامى که جهیزیه به خانه داماد منتقل مى‏شد فردى از طرف خانواده عروس صورت اسبابى را که آورده بودند به داماد نشان مى‏داد و از وى رسید مى‏گرفت علاوه بر آن دادن انعام به طبق‏کش‏ها و نقاره‏چى‏ها جزء وظایف داماد محسوب مى‏شد طبق‏کش‏ها علاوه بر انعام مزبور اجازه داشتند نقل و پارچه‏هاى کف طبق‏ها را که به منظور تزیین، تدارک دیده شده بود براى خود بردارند. ضمن اینکه وسایل جهیزیه طبق توافقى که قبلاً میان خانواده‏هاى عروس و داماد صورت پذیرفته بود تهیه مى‏شد.