روزی که پیمان ورشو امضاء شد و جنگ سرد شدت یافت

14 ماه می سال 1959، اتحاد شوروی و هفت کشور سوسیالیستی اروپایی متحد آن، ظاهرا در واکنش به مسلح شدن دوباره آلمان فدرال (آلمان غربی آن زمان) که به «ناتو» پیوسته بود، میان خود یک پیمان دوستی را امضاء کردند که هرگونه همیاری مشترک را شامل می شد.به موجب یکی از اصول این پیمان، تعرض نظامی به یکی از کشورهای عضو پیمان به منزله تجاوز به همه آنها بشمار می رفت و مستلزم دفاع مشترک بود. «ناتو» قبلا این موضوع را یک بند از اساسنامه خود قرار داده بود که چند سال پیش آن را حذف کرد.اعضای پیمان ورشو که درست ده سال پس از آغاز فعالیت «ناتو» تشکیل شده بود در آغاز کار عبارت بودند از: اتحاد شوروی، لهستان، آلمان شرقی، چک اسلواکی، مجارستان، آلبانی، بلغارستان و رومانی که آلبانی در 1968 از پیمان خارج شد.گورباچف به دلیلی که هنوز روشن نشده و به صورت بزرگترین معمّای تاریخ باقی مانده است در سال 1988 اعلام کرد که جنگ سرد عملا پایان یافته و اعضای پیمان ورشو آزادند هر راهی را که بخواهند انتخاب کنند!.در سال 1990 آلمان شرقی به سبب تحقق وحدت آلمان عملا از پیمان ورشو خارج شد و اول ژوئیه 1991 این پیمان با گرفتن این قول از سران «ناتو» که این اتحادیه هم منحل و یا تبدیل به یک گروه سیاسی شود، خودرا منحل ساخت .بعدها دیدیم، ناتو در عمل نه تنها خود را منحل نکرد بلکه به تقویت و گسترش پرداخت و در پی تخلیه نیروهای نظامی شوروی از خاک اعضای سابق پیمان ورشو، این کشورها را هم به خود ملحق ساخت و بعدا وارد قلمرو شوروی سابق شد .به باور مورخان، اگر پوتین روی کار نیامده و در دهه یکم قرن 21 روش سختی در پیش نگرفته بود، روسیه اینک از هر سوی در محاصره ناتو بود.تحولاتی که به آرامی منجر به انحلال پیمان ورشو شد هنوز به درستی روشن نشده و به صورت بزرگترین معمای تاریخ باقی مانده است و فعالیت مورخان برای کشف حقایق به علت مخالفت پنهانی کشورهای ارشد «ناتو» کُند و آهسته است.عدم تعقیب قضایی گورباچف و بازخواست نشدن او براین معمّا افزوده است.