مفصل‌ترین متن دربارۀ تاریخ و جغرافیای خلیج فارس (سواحل جنوبی ایران، قسمتی از عراق، کشور عمان و شبهجزیره عربستان) با عنوان «راهنمای خلیج فارس» منتشر شد.
۰
مؤلف کتاب، جان گوردون لوریمر، متولد 14ژوئن 1870م است. او عضو دفتر خدمات کشوری هند بود و از 9 دسامبر 1913م مقام سرپرست سیاسی و سرکنسول بریتانیا در بوشهر را بر عهده داشت. لوریمر در هشتم فوریه 1914م هنگامی که مشغول پاک کردن اسلحة کمری خود بود کشته شد.
تا کنون قسمت‌هایی از هر دو بخش تاریخ و جغرافیای لوریمر به فارسی ترجمه و منتشر شده است اما به دلیل گستردگی و فراوانی مطالب، ترجمۀ کامل آن، حتی بخش‌های مربوط به ایران، تنها با کاری جمعی میسر است، از همین رو شاهد ترجمۀ قسمت‌هایی از این کتاب عظیم بوده‌ایم.
ترجمۀ حاضر از کتاب جغرافیایی لوریمر تقریباً منطبق با استان کنونی بوشهر است. در ترجمه حاضر به طور مشخص این مناطق معرفی شده‌اند: شهر و شبه جزیرۀ بوشهر، دشتستان، مزارعی، زیراه، شبانکاره، لیراوی، دیلم، حیات داود، رود حله، خارگ، انگالی، تنگستان، دشتی و شیبکوه. مترجم دانشمند کتاب، دکتر عبدالرسول خیراندیش که خود زادۀ برازجان، از شهرهای استان بوشهر است، به دلیل تسلط و اِشرافی که بر تاریخ و جغرافیای جنوب کشور، به ویژه استانهای بوشهر و فارس دارد، در تعیین محدودۀ جغرافیایی و شیوۀ تنظیم کتاب برای خوانندة ایرانی آگاهانه عمل کرده است.
تحقیقات میدانی دکتر خیراندیش و آگاهی و دانش ایشان بر تاریخ و جغرافیای استان بوشهر سبب شده است افزون بر ترجمۀ یک منبع دست اول در زمینۀ جغرافیای تاریخی این استان، انبوهی اطلاعات علمی و توضیحات روشنگر در دیباچه و مقدمه و تعلیقات و پاورقیهای کتاب در اختیار خواننده قرار دهد. او کتاب را به معلمانش در دبیرستان فردوسی برازجان تقدیم نموده و نام تمام آنها را ذکر کرده است.
مترجم در مورد طرح ترجمۀ کتاب لوریمر، علت گزینش بخشی از کتاب اصلی برای ترجمه و وجه انتخاب عنوان «سواحل خلیج فارس» برای کتاب نوشته است:
«کتاب Gazetteer دربردارندۀ مطالب تاریخی و جغرافیایی دربارۀ سراسر سواحل جنوبی ایران، قسمتی از عراق، کشور عمان و نیز شبه جزیره عربستان است. ترجمه و توضیح و تنظیم تمامی آن به صورتی علمی، فقط با یک فعالیت جمعی امکانپذیر خواهد بود. به همین جهت در یک اقدام فردی، هرکس فقط قسمتی از آن را بر اساس علاقه‌مندی و نیاز می‌تواند ارائه نماید.
نگارنده نیز به دلیل علاقه‌مندی و تناسب با فرصتی که داشته، ترجمۀ مباحث جغرافیایی سواحل ایرانی خلیج فارس، از خوزستان تا بلوچستان را که امروزه در استانهای خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان قرار گرفته‌اند، در برنامۀ کاری خود داشته و مایل بوده آن را در قالب پنج کتاب ارائه کند.
این پنج کتاب بر اساس شرایط جغرافیای طبیعی تقسیمبندی شده بود. از جمله یک جلد دربارۀ دشت ساحلی شمال خلیج فارس، یک جلد دربارۀ منطقۀ شیبکوه و... . از این طرح فقط قسمت دشت ساحلی که شامل دشتستان، بوشهر، تنگستان، دشتی، لیراوی، حیاتداود، انگالی و مناطق متصل به آنها است در این جلد عرضه شده است.
مولف می‌گوید: چون الویت‌های تألیفی دیگری دارم، برای آنکه مطالب کامل شود و کتاب با جغرافیای استان کنونی بوشهر منطبق گردد، مبحث شیبکوه را به صورت یک مطلب تکمیلی و گزارش ترجمه آورده‌ام. به همین جهت به جای «دشت ساحلی شمال خلیج فارس»، عنوان «سواحل خلیج فارس» را برگزیدم».
از جمله ویژگی‌ها و وجوه تمایز کتاب به این نکات می‌توان اشاره کرد:
* تنظیم دو فهرست مطالب؛ نخست «فهرست اجمالی مطالب»، شامل فصول اصلی کتاب، منطبق با مناطق و نواحی اصلی؛ دوم «فهرست تفصیلی مطالب» شامل تمام عناوین جزئی و اسامی آبادیها که مدخل های کتاب را تشکیل می‌دهند.
* «دیباچه» به قلم مترجم، توضیحاتی است که خواننده را با کارِ انجام شده در این ترجمه آشنا می‌سازد، از جمله ترتیب انتخاب و تنظیم مدخل‌ها، شیوۀ تبدیل مدخل‌ها از جدول در متن اصلی به متن در ترجمۀ حاضر، شیوۀ آوانگاری اسامی، نحوۀ استفاده از واحدهای زمانی و مقیاس‌ها، شیوۀ اشاره به جهت‌های جغرافیایی، و سرانجام علل انتخاب بخشی از کتاب Gazetteer برای ترجمه .
* «مقدمه»، توضیح و تحلیل مترجم در مورد چگونگی شکل‌گیری کتاب Gazetteer است که علاوه بر اطلاعات جامع در مورد کتاب، تحلیلی تاریخی در مورد نویسنده و کتاب اصلی است.
* پاورقیهای فراوان که حاصل سالها مطالعه مستمر و طولانی، مشاهدات میدانی و مسافرت‌های شخصی و مکررِ مترجم به صفحات جنوبی کشور بوده نزدیک به یک سوم حجم کتاب را تشکیل می‌دهد.
* استفاده از منابع دست اول هم عصر با تألیف، در کنار گردآوری اطلاعات میدانی از مطلعان و محققان محلی در معرفی مکانها و آوانگاری و وجه تسمیه آنها؛
* استخراج مدخل‌های پراکنده از منبع اصلی و تنظیم به شیوهای متفاوت به گونه‌ای که برای خواننده امروزی به سهولت قابل استفاده باشد.
* نقد و اصلاح بسیاری از اطلاعات نادرست منبع اصلی، به استناد منابع دست اول و اطلاعات محلی.
نقد و تحلیلی عالمانه و متکی بر نگرش و درک ایرانی نسبت به موضوع بر کتاب لوریمر در پایان کتاب تحت عنوان «سخن پایانی مترجم».
* تعلیقاتی روشنگر و علمی درمورد تعدادی اصطلاحات تاریخی و سیاسی و جغرافیایی، اسامی مکانها و برخی پیچیدگی‌های متن
اصلی که هرکدام در حکم مقاله‌ای مختصر است. به دلیل ارزش علمی مطالب این قسمت، فهرست تعلیقات در اینجا ذکر می شود:
«فرمانفرما/حکمران/ حکومت/ نایب حکومت»، «رو/ رود/ جریان / دره / شور/ مسیله/ مشیله»، « زیراه/ چاه کوتاه»، « خان/ شیخ»، «نام‌های مزدوج جغرافیایی»، «خان/ ضابط/ مالک/ مباشر/ رئیس/ کدخدا»، «ایرانی اصیل/ ایرانی»، «خائیز»، «بلوک/ پشتکوه/ ارم / بوشکان»، «سنا/ شنبه»، «جم و ریز»، «ساحل»، «خلیج و خور»، «خشم»، «بنه»، «خشت»، »بهبهان و دهدشت»، «کازرون و دوان»، «بحرینیها»، «رودخانۀ موند» و «گلهدار».
نمایه مفصل اسامی، فهرست منابع مورد استفاده مترجم و تصاویر نمونه از متن اصلی صفحات پایانی کتاب را تشکیل می‌دهند.
این کتاب در قطع وزیری، 270 صفحه، با قیمت 20 هزار تومان، در آبان ماه 1394، از سوی انتشارات آبادبوم، ناشر تخصصی پژوهش‌های تاریخی، روانۀ بازار کتاب شده است.
منبع: فارس
منبع: فاری
cafetarikh.com/news/32158
تگ ها
جدیدترین عناوین
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.