معماری ساخت خانه در عهد قاجار

کافه تاریخ- سبک زندگی

ساختن خانه امروز بورورکراسی و فرایند بسیار پیچیده ای دارد. از اخذ مجوز گرفته تا ورود متخصصان این امر که ساخت و ساز در این زمینه را انحصار و اختیار خود گرفته اند. در دنیای قدیم و حتی صد و دیست سال گذشته اما اوضاع با امروز بسیار متفاوت بود. در آن برهه مردم برای ساخت خانه به متخصص و مهندس عمران مراجعه نمی کردند. ساخت خانه ها بسیار ساده و عمدتا بوسیله ساکنین بعدی آن انجام می شد. همچنان که پدیده مستاجری نیز در آن زمان کمتر جای تامل و توجه داشت:

«خانه‌ی اکثریت مردم شامل یک حیاط با چندین اتاق گرداگرد آن و یک مطبخ و انباری (پستو یا صندوق خانه) بود که عمدتا از مصالح "بوم آورد" ساخته می شد. عمده ترین مصالح ساختمان خاک بود که از زمین کنده می شد و تبدیل به خشت و گل شده و در بنای خانه به کار می رفت. هنوز در بخش های قدیمی شهرهای بزرگ ایران به خوبی می توان دید که حیاط پاره ای منازل از سطح کوچه پایین تر است و این بدان جهت بود که که خاک زمین کنده شده بود و در بنای دیوار و سقف به کار می رفت و در نتیجه کف حیاط منازل پایین تر از معابر بود، خانه ها بسیار ساده ساده و بی آلایش بودند. و در بسیاری از خانه ها از اندود گچ نیز خبری نبود، هزینه کارگر و عمله ی ساختمانی چندان بر دوش کسی سنگینی نمی کرد و معمولا بستگان و همسایگان در بنای خانه یکدیگر را کمک می کردند. بعضا برای دستمزد بنا و استادکار ساختمان، پول پرداخت می شد ، که در آن زمان روزانه به یک قران نمی رسید.»1

1-مجید پورشافعی، اقتصاد کوچه، تهران، گام نو، 1385، ص 72.