«روزنامه فکاهی آذربایجان» و انتشار اولین کاریکاتورها سیاسی در ایران عهد قاجار

کافه تاریخ- کافه هنر

کاریکاتورهای سیاسی از دیرباز به عنوان ابزاری جهت انتقاد از وضعیت سیاسی و اجتماعی موجود مطرح بوده است. نشریه ای که در بررسی کاریکاتور سیاسی در ایران در دوره قاجار اهمیت دارد؛ روزنامه فکاهی انتقادی آذربایجان است که اولین شماره آن در دوم محرم سال 1315 ه.ق به مدیریت علی قلی خان صفراف مدیر سابق روزنامه های احتیاج و اقبال به صورت هفتگی در تبریز شروع به کار کرد.

شماره 19 این نشریه در 26 رمضان سال 1325 انتشار یافت. زمانی که این روزنامه در تبریز منتشر شد؛ محمدعلی میرزا به تهران رفته بود تا به عنوان پادشاه تاجگذاری کند. به همین جهت وی چاپخانه ای را که از روسیه آورده بود به قیمت بالایی به میرزا آقا نوری فروخت. این شخص و علی قلی خان صفراف با استفاده از دستگاه چاپ سنگی توانستند آذربایجان را به صورت نشریه ای رنگی همراه با کاریکاتور با الگو برداری از رونامه ملانصرالدین چاپ باکو منتشر نمایند. میرزا علی قلی خان از گذشته خوبی برخودار نبود و زمانی به دستور محمدعلی میرزا ولیعهد، رئیس سازمان پلیس مخفی محمدعلی میرزا شده بود. این سازمان مبارزان مشروطه خواه را تحت تعقیب قرار می داد. صفراف بعد از پیروزی انقلاب مشروطه از اعمال خود اظهار ندامت کرد و در انجمن تبریز نیز پذیرفته شد.