روایت کیانوری از «انقلابی مآبی» توده ای ها

کافه تاریخ- تاریخ شفاهی

قیام سی تیر را باید از یکسو نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به شمار آورد چرا که در این مقطع تقابل علنی مردم با دیکتاتوری پهلوی به شکلی علنی و برای اولین بار خود را نشان داد. اقدامی که در ادامه به رغم کودتای 28 مرداد و شکست تهضت ملی در نهایت به انقلاب اسلامی ایران ختم شد. کیانوری درباره تعداد کشته شده های حزب توده در این قیام می گوید:

حزب توده ایران

«برشماری کشتگان نشان می دهد که در میان یکهزار تن که در خیزش 26 تا 30 تیر در سراسر کشور کشته شدند حتی یک تن از کارمندان حزب توده نبود. حزب توده در روز 23 تیر سال 1330 تنها برای یک نمایش خیابانی چندین ده کشته داد و در این یکسال در بیشتر نمایشهای خود کشتگانی داشت . . . اینک چه شده بود که در میان یکهزار تن کشته خیزش بزرگ 30 تیر حتی یک تن توده ای نبود؟ سبب اصلی کاهلی کارمندان حزب توده در خیزش 30 تیر از اینجا آغاز می شود که اینان کینه ای از دو سال پیکار بر ضد مصدق در دل اندوخته بودند. اینک ناگهان آن کینه ها پاک شدنی نبود . . . کمیته مرکزی حزب توده پس از دادن اعلامیه،کاری برای بسیج سازمان خود نکرد. هیچ یک از رهبران به تن خویش به میدان نیامد و چون رهبران و سازمان توده پنهانی بودند این همه کاهلی ایشان از دیدگان نهان ماند و تنها نامشان به زبان افتاد که توده ای ها نیز به میدان جنگ آمده اند . . . پاره ای کارگران با آموزشهای اپورتونیستی حزب توده چنان پرورده شده بودند که تنها برای افزایش دستمزد خود پیکار کنند و آنگاه در شب انقلاب به جای پای گذاردن در پیکار به پناهگاه روند و کتاب «دولت و انقلاب» را در «کلاس کادر» از بَر کنند. انقلابی مآبی ایشان همین بود»

منبع: عبدالله برهان، کارنامه حزب توده و راز سقوط مصدق، جلد دوم، تهران: نشر علم، صص28-27.