پیامدهای فرهنگی کاپیتولاسیون در جامعه ایرانی

کافه تاریخ- کافه هنر

یکی از پیامدهای کاپیتولاسیون در جامعه ایرانی این بود که برخی از دولتمردان قجری بیگانگان را موجودات خارق العاده و برتر از خود می پنداشتند و چنان در برابر ایشان مرعوب بودند که نه تنها پیروی از ایشان بلکه تشبه با آنان را وسیله مباهات و برتری خود می دانستند. یک نکته جالب این است که در تهران چند مدرسه بود که بیگانگان اداره می کردند و زبان و رسم و رسوم خود را به کودکان ایرانی می آموختند. پدرانی که پسران متعدد داشتند، هریک را به یکی از این مدرسه ها می گذاشتند تا سیاست هر کدام که غلبه می کرد، از آن بهره مند گردند ولی نتیجه معکوس بود. زیرا هر برادری بسته به آموزشی که در مدارس فرا گرفته بود با برادران دیگر خود اختلاف عقیده ای داشتند که ناشی از اختلاف سیاست مدیران مدرسه ای بود که در آنجا تربیت شده بودند. لذا یکی از مظاهر کاپیتولاسیون این بود که ایرانیان هر وقت می خواستند اقدامات اصلاحی در کشور انجام دهند از یکی از کشورهای بیگانه مستشار می آورند اما حق نداشتند از هر کشوری که خودشان تمایل داشتند، مستشار استخدام نمایند، بلکه مستشار باید از کشوری می بود که دولتهای بزرگ روی آن توافق کرده بودند. همه این موارد باعث شده بود که همه مظاهر استقلال کشور از ارتش گرفته تا اقتصاد و دادگستری و امنیت داخلی و شهربانی و پست و تلگراف وگمرک در دست دست بیگانگان باشد.

منبع:

سعید نفیسی، تاریخ معاصر ایران، تهران، کتابفروشی فروغی، 1345، ص 16-17