محمدرضا شاه چگونه ارتش را کنترل می کرد؟

کافه تاریخ- کشکول

محمدرضا شاه با افسران مانند مهره های شطرنج بازی می کرد و مرتب آنها را چپ و راست می کرد تا مهره ای در یک محل زیاد نماند و قدرتی را برای خود کسب نکند. احسان نراقی در مورد سیاست های شاه در مورد کنترل ارتش برای کسب وفاداری و جلوگیری از قدرت گرفتن افسران ارتش چنین می نویسد: من با یک نفری زندانی بودم سرلشکری بود، چندین سال معاون رکن 2 بود و من ازش پرسیدم که آقا، این پرونده ها را چطور شما تشکیل می دادید در رکن 2؟ مثلاً هر افسری پرونده دارد؟ مثلاً اویسی پرونده براشون تشکیل می دهید؟ یعنی برخلاف رکن 2 در بقیه ممالک دنیا، رکن 2 معمولاً کارش این است که قابلیت سیاسی و فکری و تخصصی و فنی یک افسری را بسنجد، نقاط ضعفش را بداند، و قوتش را هم بداند، مثل بداند این آدم برای فلان مرکز فرماندهی اهلیت دارد یا نه، برای این است که رکن 2 پرونده تشکیل می دهد، نه برای اینکه برای اشخاص پرونده سازی کنند. اما اینجور که این افسر برای من گفت تقریباً پرونده های رکن 2 پرونده سازی بود، بیشتر جهات منفی بود. وقتی که افسری یک کمی به قول معروف کله اش بوی قورمه سبزی می داد، براش پرونده تشکیل می دادند. این بود که افسران اشخاصی بودند که وارد این معقولات نمی شدند، آدم های ضعیفی بودند از نظر فکری و سیاسی، این است که این ارتش نمی توانست کار سیاسی بکند، این ارتش از عهده کار اجتماعی سیاسی برنمی آمد، برای اینکه شاه به این ترتیب او را آماده نکرده بود این ارتش را. بعد هم فرماندهانش را دائماً مثل اسباب بازی هی تغییر می داد، که هیچ فرماندهی در ارتش ریشه ندواند، صاحب حیثیت و اعتبار نشود.

منبع:ناصر فربد، نقش ارتش در تحولات تاریخی ایران، تهران: کومش، 1383، ص247 .