صیانت از منافع ملی به روش وثوق

با شروع جنگ جهانی اول، عثمانی بدون توجه به سیاست بی‌طرفی ایران، شمال کشور را اشغال کرد. جلوگیری از نفوذ عثمانی به کشور کار سختی نبود؛ اما بی‌تدبیری برخی از مقامات و مسئولین باعث شد تا کشور عثمانی به راحتی وارد ایران شود و بخش‌هایی از کشور را اشغال کند:

«مقارن این تحولات و درست در شرایطی که ایران می‌‌توانست از فرصت به دست آمده برای صیانت از منافع ملّی خود دست به اقدامات جدّی زند، وثوق رئیس الوزرای وقت، سیاستی دیگر در پیش گرفت. وثوق امیدوار بود ارتش انگلستان با همکاری نیرو‌های ضد انقلاب شوروی، این جمهوری نوپا را به زانو در آورد. این در حالی بود که روسیه در سوم مارس 1918 پیمان مشهور برست لیتوسک را امضا نمود و از جنگ کناره گرفت. بلافاصله نیرو‌های این کشور از ایران فراخوانده شدند. اینک شمال غرب ایران و مسیر قفقاز به خزر بدون مانعی به روی سپاهیان عثمانی گشوده شد. در تیرماه سال 1297 سپاهیان عثمانی وارد تبریز شدند، می‌گفتند قشون عثمانی تا پنجاه هزار نیرو وارد کشور کرده‌اند، مردم آن قدر از بحران‌هایی که از پس مشروطه آمده بود خسته شده بودند، که دیگر موضوعی مثل ارزان شدن نان برایشان اهمیت بیشتری یافته بود. در تبریز به دلیل ارزان شدن نان از منی سه تومان به هشت ریال، جشن و سروری بر پا شد. به واقع عثمانی هم وقتی از جنگ کناره گرفت که همه سنگر‌ها را به انگلستان واگذار کرده بود، اینک عثمانی بیش از یک امپراتوری رو به اضمحلال، چیزی بیشتر نبود.»

منبع: حسین آبادیان، ایران از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی، 1385، صص 208- 209