استعمارگران در دوره صفویه توانستند بر بخش‌هایی از کشور کنترل و تسلط یابند. پشم کرمان نمونه‌ای از این بخش‌ها است که تا سالیان سال تحت نفوذ استعمارگران باقی ماند. کمپانی‌های غربی توانستند این امتیاز را در دوره نادرشاه نیز همچنان حفظ کنند و منافع سرشاری از آن به دست آورند.

صنعت دستی جای خود را به صنایع ماشینی و نیروی کارگر جای خود را به نیروی بخار می‌‌دهد. سرمایه‌داری به طور کامل جایگزین فئودالیزم می‌گردد. هم روند با آن سوداگری جای خود را به استعمار می‌دهد روابط سوداگرانه به روابط استعماری تبدیل می‌‌شود و کشور‌های سرمایه دار جایگزین شرکت‌های سوداگر می‌شوند.

بسیاری معتقدند که سرآغار فعالیت‌های استعماری در ایران به دوره قاجار بازمی‌گردد. گرچه در این دوره کشورهای استعماری انگلیس و روسیه فعالیت آشکار و پررنگی داشتند؛ اما واقعیت آن است که پیش از آن نیز کمپانی‌های زیادی در ایران فعال بودند

در دوره صفویه گروهی خارجی به نام بانیان در ایران حضور داشتند. بانیان‌ها در اصل هندی بودند. آنها بخشی از تجارت ایران را در دست داشتند و در این راه به نفع استعمارگران کار کردند. با این حال علیرغم نقش پررنگ بانیان‌ها در تجارت، این گروه، گروه چندان موفقی نبودند

صراف‌های هندی در دوره صفویان نقش مهمی در تجارت داخلی و خارجی ایران داشتند. این گروه به روش‌های مختلف از جمله ربح دادن توانستند بر تجارت ایران و تجار ایرانی تسلط یابند و با سودهای کلان ربح، ثروتمند شوند. صرافان هندی، با سوداگران اروپایی در ارتباط بودند و بخشی از سود خود را نصیب آنان کردند

فعالیت‌های استعمارگران به خصوص استعمارگری انگلیس در هر دوره تفاوت اساسی با دوره‌های قبل از آن داشت. این فعالیت‌خها در برخی از موارد نقطه کاملا عکس پیدا می‌کردند تا همسو با منافع استعمارگران باشند. نمونه‌ای از این تفاوت را می‌توان در دوره اول سوداگری و بعد از آن مشاهده کرد

توجه شرکت هند شرقی انگلیس به ایران تصادفی نبود؛ بلکه این شرکت پیش از آن متوجه منافع سرشار خود در ایران شده بود. ایران علاوه بر آنکه از منابع بسیار خوبی برخوردار بود؛ بازار خوبی برای کالاهای استعمارگران نیز بود

کمپانی هند شرقی ظاهرا نهادی خصوصی بود. اما این نهاد تحت حمایت دولت انگلیس قرار داشت. همین موضوع نقش مهمی در رشد و گسترش این کمپانی داشت. در کنار حمایت دولت، برخی از عوامل نیز به رشد سریع این نهاد استعماری کمک کرد

برخی معتقدند پروسه تاریخی شرق و غرب از یکدیگر جدا است. غرب با تجربه برخی از مراحل ماقبل صنعتی شدن پا به دنیای صنعتی شدن گذاشت. فئودالیسم یکی از این مراحل است. بسیاری از محققان، فئودالیسم را مشخصه منحصر غرب می‌دانند؛ اما برخی از تاریخ‌نگاران و پژوهشگران با این موضوع مخالف هستند.