کتیبه های موجود در گنجنامه همدان نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشاه است. این کتیبه ها بر دل یکی از صخره‌های الوند در فاصله ۵ کیلومتری غرب همدان حکاکی شده‌است. نکته قابل توجه آنکه این کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری و به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو نوشته شده‌اند.
پژوهشگران تحولات عهد باستان و عمدتا به استناد جلد سوم کتاب «مانه ثو Manetho» مورخ قرن سوم پیش از میلاد که درباره حکمرانی بیش از «دو ـ صد ساله» ایرانیان بر مصر است، داریوش بزرگ شاه ایرانیان از دودمان هخامنشی را مبتکر سازمانهای اطلاعاتی ـ امنیتی در جهان اعلام کرده و نوشته اند که داریوش در روز آذر (نهم آذر = سی نوامبر) در سال 489 پیش از میلاد اندیشه تاسیس ...
داریوش دستور ضرب این سکه را در نخستین ماه زمستان سال 504 پیش از میلاد داده بود. سکه های داریک (گرفته شده از نام داریوش) که تا پایان عهد هخامنشیان رایج بودند وزنی تقریبا برابر داشتند و از این لحاظ (ضرب سکه هم وزن و هم عیار و متحد الشکل)، ایران پیشرو سایر ملل است.
کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش به خط پارسی کهن است و یکی از نخستین متون به جا مانده از این پادشاه هخامنشی در آستانه به دست گرفتن قدرت می‌باشد. این کتیبه علاوه بر اینکه مجوز و فرمان‌نامه ساخت بنای کاخ آپادانای شوش را بیان کرده‌است، اطلاعات گرانقدری را در مورد داریوش اول و هخامنشیان به باستان شناسان ارائه داده‌است
سرزمین مصر در سال ۵۲۵ پیش از میلاد به تصرف کبوجیه/ کمبوجیه دوم، دومین پادشاه هخامنشی در آمد. با اینکه مصریان چندین بار شوریدند تا استقلال خود را باز یابند و یکبار نیز برای کوته زمانی موفق به این کار شدند، اما دوران فرمانروایی هخامنشیان بر مصر که به غلبه اسکندر مقدونی پیوسته شد، دوران پایان تمدن درخشان و دیرینهٔ مصر و پادشاهی بومی فراعنه بود.
این مُهر استوانه ای که به حدود 400 تا 500 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد، در آرامگاهی در مصر پیدا شده است. روی این مُهر صحنه‌ای از شکار شیر به دست داریوش بزرگ را مشاهده می‌کنید. در میانه‌ی صحنه نیز نشانه‌ی اهورامزدا، پشتیبان شاهان ایران، دیده می‌شود. همچنین در زیر پای اسب نیز شیری به وسیله ی تیر و کمان داریوش کشته شده است.
