جلال آل احمد از نویسندگان و فعالان سیاسی دوره پهلوی از جمله افرادی بود که با عدول از اندیشه‌های اولیه خود، موضوع بازگشت به خویشتن را مطرح کرد. جلال که در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمده بود، در دوره نوجوانی و جوانی جذب اندیشه‌های مارکسیستی شد، اما بعد از مدتی با رها کردن این اندیشه‌ها و به پیروی از برخی اساتید خود، موضوع بازگشت به خویشتن را مطرح کرد.

جلال آل احمد یکی از منتقدان اصلی غربزدگی بود. کتاب خدمت و خیانت روشنفکران مهم‌ترین اثر وی در انتقاد به ابعاد مختلف غربزدگی بود. با این حال جلال در این کتاب سایر وجوه غربزدگی را نیز مورد انتقاد قرار داده است

غربزدگی، جریانی است که بسیاری آن را مربوط به دوران حکومت پهلوی دوم می‌دانند. همچنین بسیاری، جلال آل احمد را رهبر این جنبش تلقی می‌کنند. اما برخلاف این تصور غربزدگی و انتقاد از آن در دوره مشروطه نیز با اصطلاحی متفاوت مورد انتقاد قرار گرفته بود

دکتر شریعتی نیز یکی از حامیان اندیشه بازگشت به خویشتن بود. البته وی با بسیاری از منتقدان فرهنگ غربی یا غربزدگی مانند جلال آل احمد اختلاف فکری داشت. با این حال در موضوع بازگشت به خویشتن در مواردی با او همراه و موافق است

چلال را نماینده جریان غربزدگی می‌دانند. البته پیش او نیز نظریه پردازان بزرگی در ارائه این نظریه پیشگام بودند. با این حال، جلال با بسط این نظریه وجه تمایز خود با سایر متفکران این عرصه را آشکار ساخت. وی همچنین در برابر بسیاری از جنبش‌های سیاسی مواضع خود را اعلام کرد و در کنار روحانیت ایستاد

در دوران مبارزات انقلابی علیه حکومت پهلوی، زمانی که فعالیت ها و نوشته ها و اظهارات روشنفکران و نویسندگانی چون جلال آل احمد به معضلی برای ساواک تبدیل شد، این سازمان در گزارشی مفصلی که پیرامون سوابق جلال آل احمد تهیه کرده بود نوشته است.

مرحوم جلال آل‌احمد از جلمه روشنفکرانی است که بیشترین تأثیر را در میان همفکران خود داشته است. وی که با نوشتن داستان‌هایی چون «مدیر مدرسه» سبک داستان‌نویسی «صادق هدایت» را به حاشیه کشاند، در حوزه روشنفکری نیز آثاری چون «غرب‌زدگی» و «در خدمت و خیانت روشنفکران» را نوشت که مخالفین و موافقین زیادی در کشور پیدا کرد.

بهشت زهرا، ابن بابویه، مسجد فیروزآبادی و ظهیرالدوله تمام قبرستانهایی است که بسیاری از اهالی ادب این مرز و بوم را در خود جای داده است. در ادامه بدون هیچگونه توضیحی تصاویر مزار شخصیتهایی چون جلال آل احمد، میرزاده عشقی، رهی معیری، فروغ فرخزاد و . . . آمده است:

جلال در رابطه با مفهوم غرب در اندیشه خود می نویسد: «برای من غرب و شرق نه معنای سیاسی دارد و نه معنای جغرافیایی بلکه دو مفهوم اقتصادی است. غرب یعنی ممالک سیر و شرق یعنی ممالک گرسنه.»

«...چاره‌ای نیست جز این‌که بگوییم، سعودی‌ها لیاقتِ اداره‌ این مشاهد را ندارند؛ «مدینه» و «مکّه» را باید از زیرِ نگینِ این حضرات بیرون کشید و دو شهرِ بین‌المللیِ اسلامی اعلام کرد...».

در نوجوانی خانواده اش اورا برای تحصیل در علوم دینی به نجف فرستادند. پس از بازگشت از سفر، آثار شک و تردید و بی اعتقادی به مذهب در او مشاهده می‌شود که بازتابهای منفی خانواده را به دنبال داشت.شخص من که نویسنده این کلمات است، در خانواده روحانی خود همان وقت لامذهب اعلام شد ه دیگر مهر نماز زیرپیشانی نمی‌گذاشت.

تعدادی از اعضای هیئت آل احمد به همراه فرزندان؛ ردیف اول نفر وسط آیت الله سید احمد طالقانی پدر جلال آل احمد

جلال الدین سادات آل احمد، معروف به جلال آل احمد، فرزند سید احمد حسینی طالقانی در محله سید نصرالدین از محله های قدیمی شهر تهران به دنیا آمد، او در سال 1302 پس از هفت دختر متولد شد و نهمین فرزند پدر و دومین پسر خانواده بود. پدرش در کسوت روحانیت بود و از این رو جلال دوران کودکی را در محیطی مذهبی گذراند. تمام سعی پدر این بود که از جلال، برای مسجد و منبرش ...

جلال آل احمد در دوران معلمی در وزارت فرهنگ

جلال آل احمد به روایت تصاویر

ملکی قصد داشت با جلال آل احمد تماس حاصل نماید لیکن مخاطب در پاسخ اظهار داشت جلال روزهای چهارشنبه بیرون می رود و ناهار را با رفقایش می خورد. ملکی اظهار کرد می خواستم خواهش کنم که جمعه شب به منزل ما بیائید. برادرم و اینها و دکتر عابدی و شریعت زاده هم هستند و شخص طرف تماسش موافقت نمود.     جلال آل احمد، داریوش آشوری و فضل الله نیک آیین ...

اگر روزی روزگاری دست بر قضا مانیفست جریان ادبیات و هنر متعهد نوشته شود بدون شک یکی از بندهای آن همین چند خط بالا است که جلال در کتاب «نون والقلم» گفته است. همه‌ی دعوای هنر متعهد با سایرین بر سر همین موضوع است که «قلم» ابزار کدام جریان است؟ که نویسندگان و روشنفکران برای چه کسی یا چیزی قلم می‌زنند؟ البته جلال در جاهای دیگر هم به این موضوع اشاره می‌کند ...

غرب­زدگی جلال چند کار مهم برای جامعه ایران انجام داد: نخست آنکه از راه فراهم آوردن یک تراز نامه انتقادی از کارنامه صد ساله روشنفکری در ایران، مسائل پیچیده­ای که این جامعه در حال تغییر با آن دست به گریبان بود را به سادگی توضیح داد. دوم آنکه با مطرح ساختن دوباره مسئله هویت ملی و قومی یک آلترناتیو بومی­گرایانه را در برابر دیدگاه انترناسیونالیستی نیروهای ...

فعالیت سیاسی جلال در خلال سالهای پس از انشعاب تا کودتای 1332 در کنار خلیل ملکی و در چهارچوب حزب "نیروی سوم" و سپس "زحمتکشان ملت ایران" و در دوره پس از جدایی از بقایی، در قالب حزب "زحمتکشان ملت ایران - نیروی سوم" در مخالفت با حزب توده و حمایت از دکتر مصدق (در جریان ماجرای ملی شدن صنعت نفت) تداوم یافت.

1. از نفرین زمین: باز خوانی جلال آل ‌احمد بر اساس آثارش. نویسنده؛ مجتبی حبیبی. 2. آقا جلال به روایت تازه. نویسنده؛ محمود گلابدره ای. 3. بررسی سبک آثار داستانی جلال آل ‌احمد. نویسنده؛ حشمت قیصری. 4. بینش جلال آل احمد. نویسنده؛ عزیزالله علیزاده. 5. تکاپو در یاس: بررسی اندیشه‌های جلال آل‌احمد در قیاس با دیگر روشنفکران. نویسنده؛...