حزب توده، یکی از مهم‌ترین و در عین حال منسجم‌ترین تشکل‌های سیاسی ایران تا اواخر دهه 1320 بود. این حزب، به مانند هر حزبی، جدا از مرامنامه حزبی، بنیاد نظری و تئوریک خاصی جهت مبارزات و اقدامات عملی داشت. اما پایه‌های نظری این حزب، با مشکلات و انتقاداتی مواجه بود که مهم‌ترین آن وابستگی به شوروی بود.

یکی از مسائل و ویژگی‌های سیاسی در ساختار حکومت شاه، انتصاب‌های غیرمتقربه است. این نوع انتصاب که توسط شخص شاه انجام می‌‌شد و معمولا بدون مشورت با مردم و یا مشاوران سیاسی صورت می‌‌گرفت نقش مهمی بر افزایش قدرت شاه داشت

یکی از عوامل مهم و مؤثر در کودتای 1299 و به قدرت رساندن رضاشاه، انگلیس بود. برخلاف بسیاری که معتقدند رضاخان با درایت نظامی خود به قدرت رسید، واقعیت آن است که کودتای وی توسط انگلیس طراحی و برنامه‌ریزی شده بود

رضاخان اعتماد و اتکای شدیدی به ارتش و فرماندهان نظامی خود داشت و دست آنها را در ارتکاب انواه جرم و فساد باز گذاشته بود. از این رو بسیاری از فرماندهان نظامی در دوره او با غارت اموال مردم، ثروت کلانی جمع‌آوری کردند

این سند گزارشی است از گستردگی نهضت امام خمینی (ره) در سراسر کشور در اوایل دهه‌ی چهل. در این سند می‌بینیم که الصاق عکس امام در یکی از مساجد استان کرمانشاه چگونه مقامات امنیتی و سیاسی رژیم پهلوی را به وحشت انداخته است.

در سال 1356 گفتمانی تحت عنوان اسلام منهای روحانینت میان برخی از گروه‌های سیاسی از جمله چپ‌ها گسترش یافت. این گفتمان واکنش تند علما و روحانیون را به دنبال داشت. واکنش روحانیون در قالب گفتمانی جدید جلوه‌گر شد و در برابر گفتمان چپ‌ها قرار گرفت

در دورانی که تحولات صنعتی در اروپا در حال وقوع بود، در ایران صفویان توانستند با پیروزی بر سایر قبایل به قدرت برسند. روی کار آمدن صفویان در ایران نیز گرچه ظاهرا به منزله تغییر قدرت سیاسی تلقی می‌شد اما با سایر تغییرات متفاوت بود. زیرا صفویان علاوه بر آنکه توانستند یک حکومت متمرکز به وجود آورند، ایدئولوژی واحدی را نیز پذیرفتند

در دهه 1350 شمسی قیمت نفت ایران به یکباره افزایش یافت. شاه و سیاستمداران تابع او این وضعیت را به عنوان بهترین فرصت جهت ساخت تمدن بزرگ یافتند. آنها این مسیر را بسیار آسان می‌دیدند و تصور می‌کردند با اتکا به درآمدهای نفتی می‌توان به راحتی از پس اجرای پروژه‌های بزرگ برآمد

در دهه 1950، ایالات متحده و ایران به توافقات امنیتی مهمی همچون پیمان بغداد دست یافتند که عمدتاً ناشی از منافع ملی و فراملی آمریکا بود. در این دوره محمدرضا شاه پهلوی که متحد اصلی ایالات متحده در خاورمیانه بود، رهبری ایران را بر عهده داشت.

محمّد معین (۱۲۹۷ - ۱۳۵۰) استاد زبان فارسی و پدیدآورندهٔ فرهنگ معین در باره آخرین روز حیات دهخدا چنین می‌نویسد: «دو روز قبل از مرگ دهخدا بود. به دیدارش رفته بودم. حالش سخت بود. در بیهوشی سختی فرو رفته بود. وارد اتاق شدم، چشم‌های استاد بسته بود و در بی‌خودی به سر می‌برد. هر چند دقیقه یک بار چشمانش را می‌گشود و اطراف را نگاه می‌کرد و باز چشم فرومی‌بست....

شاه در وایل دهه 1340 برنامه‌هایی را تحت عنوان اصلاحات اجتماعی آغاز کرد. برنامه‌های اجتماعی شاه حاوی اصلاحات متعددی بود. شاه امیدوار بود از طریق این برنامه‌ها برخی از اهداف و اصلاحات اجتماعی موردنظر خود را محقق کند. اما برخلاف تصورات شاه، برنامه‌ها و اصلاحات او به منجربه پیدایش بحران‌های متعددی شد.

در میانه تحولات کودتای 28 مرداد 1332 ، سیف‌الله معظمی، وزیر پست و تلفن و تلگراف دولت محمد مصدق و برادر عبدالله معظمی، رئیس وقت مجلس شورای ملی، از جمله همراهان رهبر جبهه ملی بود که در روز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، خود را به خانه نخست‌وزیر رساند.

خاندان «آموزگار» تا پیش از فروپاشی رژیم شاهنشاهی، از مردان نامدار ایران بودند که در مناصب و مشاغل مهم فعالیت می‌کردند.

در جریان اشغال ایران توسط نیروهای شوروی در زمان جنگ جهانی دوم، ‌‌‌قوام‌السلطنه جهت حل این موضوع به شوروی سفر کرد. این قضیه با اتفاقات پیشه‌وری و خطر جدا شدن آذربایجان از ایران همراه بود. قوام در این سفر با بسیاری از سیاستمداران شوروی از جمله مولوتف به مذاکره پرداخت. مولوتف دیدگاه‌های خاصی در رابطه با این وضعیت داشت

در کنار مقبره سلطان خدابنده مسجدی وجود داشت که بسیاری از مسافران و مستشرقان غربی توجه ویژه‌ای به آن داشته‌اند. این مسجد از دید بسیاری از این افراد از جمله آدام اولئاریوس، مسجدی کاملا هنری و منحصربه فرد بوده است. او در مورد بخش‌های مختلف این مسجد آورده است

در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی در ایران که از سال 1941 تا انقلاب ایران در سال 1979 ادامه داشت، ایالات متحده استراتژیهای متعددی در سیاست خارجی در پی گرفت. از جمله ایالات متحده سیاست نگاه نو را در زمان ریاست جمهوری دوایت دی. آیزنهاور دنبال کرد.

اکثر شهرهای دوران صفویه شهرهایی ثروتمند محسوب می‌شدند. حتی برخی از شهرها در این زمینه به حدی غنی بودند که میزان ارزاق از میزان نیازهای آن‌ها فراتر بود. دن گارسیا د سیلوا فیگوئرا در سفرنامه خود از شهر شیراز به عنوان یکی از این شهرها نام برده است

ارتش شاهنشاهی نهادی کاملا دور از جامعه بود. آنچه که باعث شده بود تا ارتش و جامعه کاملا دور و متمایز از هم باشند سیاست‌‌های خاص شاه بود. با این حال در سال‌های آخر حکومت پهلوی برخی ازنیروهای ارتش فرصت همسوئی با جامعه را در قالب سپاه دانش یافتند. هر چند این آشنائی هیچ‌گاه ثمره سیاسی خاصی برای جامعه نداشت

در روز 29 بهمن سال 1356 مراسم چهلم شهدای 19 دی قم، که در اعتراض به مقاله‌ی روزنامه‌ی اطلاعات به شهادت رسیده بودند، در سراسر کشور برگزار گردید.

در اوایل دهه 1350 قیمت نفت افزایش سرسام آوری پیدا کرد. این وضعیت باعث شد تا شاه اتکای بیش از حدی به نفت داشته باشد. اتکا به نفت آثار سوئی را بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور داشت