قانون اصلاحات ارضی یکی از چند موردی است که در جریان آن «آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی» در برابر رژیم ایستاده و آن را مخالف با احکام شرع دانست. گزارش ساواک و متن نامه‌ی آیت‌الله العظمی بروجردی برای «آیت‌الله سید محمد بهبهانی» در سال 1338 این موضوع را به خوبی نشان می‌دهند.

حزب توده در دهه‌ی چهل به دنبال گسترش حوزه نفوذ خود در مناطق مختلف کشور خصوصاً مناطق محروم و دور از مرکز بود. کردستان از مناطقی بود که برای حزب توده جذابیت داشت.

دکتر شریعتی نیز یکی از حامیان اندیشه بازگشت به خویشتن بود. البته وی با بسیاری از منتقدان فرهنگ غربی یا غربزدگی مانند جلال آل احمد اختلاف فکری داشت. با این حال در موضوع بازگشت به خویشتن در مواردی با او همراه و موافق است

توجه شرکت هند شرقی انگلیس به ایران تصادفی نبود؛ بلکه این شرکت پیش از آن متوجه منافع سرشار خود در ایران شده بود. ایران علاوه بر آنکه از منابع بسیار خوبی برخوردار بود؛ بازار خوبی برای کالاهای استعمارگران نیز بود

به باور شاه، آموزگار به دلیل تحصیلات و توانایی‌های خاصی که برخوردار بود؛ می‌توانست به مانند دوره نخست‌وزیری امینی اصلاحاتی را اعمال نماید و از این طریق موفق به آرام کردن برخی از مخالفان گردد. اما این تصور بنا به دلایلی در آن دوره قابل تحقق نبود

قرارداد 1907 تنها یک قرارداد سیاسی میان روسیه و انگلیس نبود. بلکه این قرارداد علیرغم ادعای آن به حفظ تمامیت ارضی ایران، استقلال کشور را به خطر انداخت و بحران‌های اقتصادی را نیز گریبانگیر کشور کرد

به گفته کنت سیمونیچ، وزیر مختار روسیه در کتاب «خاطرات وزیر مختار»، محمدشاه برای رها شدن از قید و بندهای اسارت آمیز وزیرش با کمک محمدحسین خان ایشیک آقاسی باشی، رئیس تشریفات دربار از مدتی پیش نقشه دستگیری و برکناری قائم مقام را طرح و بررسی کرده بود...

یکی از آثار زیانبار خریدهای نظامی، لغو یکطرفه آن‌ها از سوی ایران و پرداخت خسارات سنگین بابت لغو قراردادها بود. این موضوع به دلایل مختلف صورت می‌گرفت؛ اما در مواقعی سهل‌انگاری برخی از سران نظامی و تمایلات شخصی آن‌ها بود. از جمله این اشخاص می‌توان به ارتشبد طوفانیان اشاره کرد که با تصمیم شخصی خود منجربه لغو یک قرارداد شد و از این جهت خسارات سنگینی به ...

یکی از رویارویی‌های بزرگ علما و مراجع دینی را می‌توان در جنگ جهانی اول مشاهده کرد. علما در شرایطی که خطر سقوط و تجزیه، کشور را تهدید می‌کرد با صدور جهاد، مردم را به واکنش علیه متجاوزان انگلیسی فراخواندند. علاوه بر این بسیاری از علما، خود نیز در جهاد علیه متجاوزان شرکت داشتند

حزب توده، یکی از مهم‌ترین و در عین حال منسجم‌ترین تشکل‌های سیاسی ایران تا اواخر دهه 1320 بود. این حزب، به مانند هر حزبی، جدا از مرامنامه حزبی، بنیاد نظری و تئوریک خاصی جهت مبارزات و اقدامات عملی داشت. اما پایه‌های نظری این حزب، با مشکلات و انتقاداتی مواجه بود که مهم‌ترین آن وابستگی به شوروی بود.

یکی از مسائل و ویژگی‌های سیاسی در ساختار حکومت شاه، انتصاب‌های غیرمتقربه است. این نوع انتصاب که توسط شخص شاه انجام می‌‌شد و معمولا بدون مشورت با مردم و یا مشاوران سیاسی صورت می‌‌گرفت نقش مهمی بر افزایش قدرت شاه داشت

یکی از عوامل مهم و مؤثر در کودتای 1299 و به قدرت رساندن رضاشاه، انگلیس بود. برخلاف بسیاری که معتقدند رضاخان با درایت نظامی خود به قدرت رسید، واقعیت آن است که کودتای وی توسط انگلیس طراحی و برنامه‌ریزی شده بود

رضاخان اعتماد و اتکای شدیدی به ارتش و فرماندهان نظامی خود داشت و دست آنها را در ارتکاب انواه جرم و فساد باز گذاشته بود. از این رو بسیاری از فرماندهان نظامی در دوره او با غارت اموال مردم، ثروت کلانی جمع‌آوری کردند

این سند گزارشی است از گستردگی نهضت امام خمینی (ره) در سراسر کشور در اوایل دهه‌ی چهل. در این سند می‌بینیم که الصاق عکس امام در یکی از مساجد استان کرمانشاه چگونه مقامات امنیتی و سیاسی رژیم پهلوی را به وحشت انداخته است.

در سال 1356 گفتمانی تحت عنوان اسلام منهای روحانینت میان برخی از گروه‌های سیاسی از جمله چپ‌ها گسترش یافت. این گفتمان واکنش تند علما و روحانیون را به دنبال داشت. واکنش روحانیون در قالب گفتمانی جدید جلوه‌گر شد و در برابر گفتمان چپ‌ها قرار گرفت

در دورانی که تحولات صنعتی در اروپا در حال وقوع بود، در ایران صفویان توانستند با پیروزی بر سایر قبایل به قدرت برسند. روی کار آمدن صفویان در ایران نیز گرچه ظاهرا به منزله تغییر قدرت سیاسی تلقی می‌شد اما با سایر تغییرات متفاوت بود. زیرا صفویان علاوه بر آنکه توانستند یک حکومت متمرکز به وجود آورند، ایدئولوژی واحدی را نیز پذیرفتند

در دهه 1350 شمسی قیمت نفت ایران به یکباره افزایش یافت. شاه و سیاستمداران تابع او این وضعیت را به عنوان بهترین فرصت جهت ساخت تمدن بزرگ یافتند. آنها این مسیر را بسیار آسان می‌دیدند و تصور می‌کردند با اتکا به درآمدهای نفتی می‌توان به راحتی از پس اجرای پروژه‌های بزرگ برآمد

در دهه 1950، ایالات متحده و ایران به توافقات امنیتی مهمی همچون پیمان بغداد دست یافتند که عمدتاً ناشی از منافع ملی و فراملی آمریکا بود. در این دوره محمدرضا شاه پهلوی که متحد اصلی ایالات متحده در خاورمیانه بود، رهبری ایران را بر عهده داشت.

محمّد معین (۱۲۹۷ - ۱۳۵۰) استاد زبان فارسی و پدیدآورندهٔ فرهنگ معین در باره آخرین روز حیات دهخدا چنین می‌نویسد: «دو روز قبل از مرگ دهخدا بود. به دیدارش رفته بودم. حالش سخت بود. در بیهوشی سختی فرو رفته بود. وارد اتاق شدم، چشم‌های استاد بسته بود و در بی‌خودی به سر می‌برد. هر چند دقیقه یک بار چشمانش را می‌گشود و اطراف را نگاه می‌کرد و باز چشم فرومی‌بست....

شاه در وایل دهه 1340 برنامه‌هایی را تحت عنوان اصلاحات اجتماعی آغاز کرد. برنامه‌های اجتماعی شاه حاوی اصلاحات متعددی بود. شاه امیدوار بود از طریق این برنامه‌ها برخی از اهداف و اصلاحات اجتماعی موردنظر خود را محقق کند. اما برخلاف تصورات شاه، برنامه‌ها و اصلاحات او به منجربه پیدایش بحران‌های متعددی شد.