از پلیس مردم تا پلیس رضا خان + عکس

جوان و تاریخ- ادب و هنر

از پلیس مردم تا پلیس رضا خان + عکس

کاخ شهربانی کل سال 1330

شهربانی در اولین روز خرداد 1302 توسط سرهنگ محمد درگاهی تاسیس شد . در واقع سرهنگ درگاهی شهربانی را از ژنرال وستد سوئدی که رئیس نظمیه بود تحویل گرفته و تغییرات اداری را آغاز کرد . شهربانی کل به دستور رضاخان در تحول و تربیت افسران جنوب و تهیه وسایل فنی و علمی و تجهیزات پلیسی یکی از پیشگامان توسعه در ایران بود . و به همان نسبت که قدرت این دستگاه زیادتر می شد، امنیت و فضای امنیتی نیز در سرتاسر نقاط مملکت استقرار می یافت از آن همه آشفتگی و بی ظمی قبل از کودتای (سوم اوت) در هیچ جای کشور خبری نبود. رضاشاه بر روی مساله امنیت به شدت حساس بود . زمانیکه فضل الله زاهدی به ریاست نظمیه منصوب شد؛ هنوز 24 ساعت از آغاز ریاست زاهدی در شهربانی نگذشته بود که حادثه فرار (سید فرهاد) از زندان قصر روی داد رضا شاه دستور داد که تا 24 ساعت دیگر اگر فراری دستگیر نشود، رئیس نظمیه هم دنبال آن برود. به این جهت فضل الله زاهدی مدت خیلی کم در ریاست نظمیه ماند و جای خود را به سرلشگر محمدحسن خان آیرم داد. سرلشگر آیرم را می توان موجد و بنیانگذار پلیس سیاسی ایران و تشکیلات شهربانی به صورت سازمان داده شده و با هدف تجسس و خبرچینی و پاپوش دوزی برای مردم به شمار آورد. وی در مدت کوتاهی ترقی کرد و به عنوان مشاور و ندیم و خبرچین و همه کاره رضاشاه در رأس قدرت قرار گرفت و کسانی چون نصرت الدوله فیروز، تیمورتاش و سردار اسعد را از اوج قدرت به کنج زندان فرستاد و قتل تیمورتاشو سردار اسعد و دهها تن دیگر از زندانیان با نفوذ به امر و اشاره او انجام گرفت.بنای عمارت فعلی شهربانی نیز در زمان او تاسیس شده است . پس از کودتای اسفند 1298 و آغاز دوره شهریاری رضاشاه، شهر تهران 12 کمیسریا داشت که شمیران کمیسریای 11 و شهرری 12 آن بشمار می رفت. در آن سال ها هر کمیسریا سه افسر سلطان و نایب اول، نایب دوم داشت و رئیس کمیسریا با درجه سلطانی انجام وظیفه می کرد

برگرفته از کتاب تاریخ دوهزار و پانصد ساله پلیس در ایران ، نوشته دکتر امینی