اعتراف کسروی به اهمیت نقش علما در مشروطه

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

نقش علما در تاریخ تشیع در ایران قابل کتمان نبوده است. علما حتی در زمان مشروطیت نیز بیش از روشنفکران در راه آزادی ملت ایران از دست دیو استبداد کوشیدند و مبارزه کردند. البته راهی آنان راهی بومی و در مسیر آرمان های تشیع بود. جالب اینکه حتی کسروی نیز از این امر دفاع می کند:

«کسروی، در مقالات خویش پیرامون تاریخ مشروطیت در مجله پیمان (سالهای 1313-1317) که در آن سانسور کمتری را بر روی حقایق تاریخی اعمال کرده است، سخنی شنیدنی دارد که شاهدی بر بحث ما است. وی به مناسبت بحث درباره خروج مجتهد از تبریز می نویسد: این نکته را نباید فراموش کرد که مشروطه را در ایران علما پدید آوردند. در آن روزها که در ایران غول استبداد درفش افراشته کسی را یارای دم زدن نبود، تنها علما بودند که دل به حال مردم سوزانیده گاهی سخنانی نداشتند. نمی گویم دیگران چیزی نمی فهمیدند، می گویم یارای دم زدن نداشتند. شماره های حبل المتین، را بخوانید در آن زمان که توده انبوه در بستر غفلت خوابیده و هرگز کاری به نیک و بد کشور نداشتند در اسپهان علما دست به دست هم داده به رواج پارچه های وطنی می کوشیدند.... در بسیاری از شهرها علما پیشقدم گردیده دبستانها برپا نمودند... سپس هم دیدیم که بنیاد مشروطه را علما گزاردند.»1

1-علی ابوالحسنی، شیخ فضل الله نوری و مکتب تاریخ نگاری مشروطه، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1385، چاپ سوم، ص 181-182