کاخی کوچک در انتهای یک باغ

خانه‌های ایرانی در دوره قاجار با مصالح و مواد اولیه ساخته می‌شدند. یعنی اکثر خانه‌ها فاقد استحکام و سبک مدرن خانه‌های امروزی بودند. به عبارتی بیشتر خانه‌ها از گل و یا سنگ تشکیل می‌شدند. با این حال خانه‌هایی نیز بودند که علاوه بر استحکام بالا، از سبک هنری خاصی بهره‌مند بودند. پیر لوتی در وصف یکی از خانه‌ها آورده است:

«به! چه خانه زیبائی! یک باغ یا بهتر بگویم باغچه گل سرخ است. درختان سرخ مانند اشجار معمولی، بزرگ و بلند شده، از اطراف بالا رفته، دیوارها را با شبکه‌ای از گل سرخ پوشانده است. در انتهای باغ، کاخ کوچکی شبیه به آنچه که در افسانه‌های هزار و یکشب ذکر شده، وجود دارد. تعدادی ستون بلند و باریک در بنا به کار رفته و سبک آن مانند ایران قدیم است: اثر معماری هخامنشی و زیبائی ساختمان‌های زمان داریوش در آن دیده می‌شود. درون ساختمان سبکی کاملا شرقی دارد و عبارت است از سالن بلندی که سابقه سفید و طلاکاری بوده و امروز به رنگ عاجی است که کمی رنگ قرمز مات به آن افزوده باشند. بر روی طاق سالن، تکه‌های کوچک آئینه - که درخشندگی آنها به نقره تیره می‌ماند - و سپس، زینت معمولی همه خانه‌های ایرانی یعنی کچبری‌هائی را که به شکل مواد چکنده طاق‌نماها یا کندوهای عسل است به کار برده‌اند. نیمکت‌هایی که روی آنها را با پارچه‌های ابریشمین پوشانده‌اند و مانند پشم سبز رنگ و طرح آنها قدیمی و تقلیدی از شعله‌های قرمز رنگ است و نیز بالش‌ها و قالیهای کرمان و شیراز در اتاق دیده می‌شود. در انتهای اتاق، درهائی وجود دارد که در پشت آنها محوطه‌های کوچک و تاریکی به چشم می‌خورد. در سراسر این خانه، کهنگی و زیبائی اسرار آمیزی با هم در آمیخته است. بوی گل‌های سرخ باغ نیز با رایحه عطری که گویا روی پرده و فرش‌ها ریخته‌اند، درهم می‌آمیزد.»

منبع: پیر لوتی، سفرنامه به سوی اصفهان، ترجمه بدرالدین کتابی، تهران، اقبال، 1397، ص 189