مقارن با آغاز جنگ جهانی اول، بسیاری از روحانیون نسبت به حوادث سیاسی کشور سیاست انفعال را در پیش گرفتند. البته این موضع بعدها تغییر کرد. با این حال آنچه که مهم است مواضع متفاوت علما در این دوره در مقایسه با دوره مشروطه بود. این موضوع دلایل خاصی داشت

اوضاع و احوال شهرهای مختلف ایران مقارن با تلاشهای رضاخان برای تغییر سلطنت قاجاریه به سلطنت پهلوی بسیار متفاوت بود. در اصفهان مردم ظاهراً به کلی بی‌علاقه بودند، در مشهد شور و علاقه چندانی برای این واقعه وجود نداشت و مردم تغییر سلطنت را نشانه پیروزی انگلیسی‌ها و شکست روس‌ها تلقی می‌کردند. در تبریز، استقبال سرد بود و مردم می‌گفتند تلگرام‌های خواستار تغییر ...

بعد از کودتای سوم اسفند 1299 و قدرت گرفتن رضاخان برای خلع احمدشاه و پایان سلطنت قاجار، نقشه‌هایی توسط انگلستان و با سردمداری رضاخان کشیده شد. در این راستا کم‌کم زمزمه‌های جمهوری‌خواهی در کشور شنیده می‌شد.

در رابطه با علل نفوذ قدرت‌های بیگانه به ایران در دوره مشروطه و پس از آن دیدگاه‌های متعددی ارائه شده است. اما در میان تمام عوامل نقش مسائل داخلی بسیار پررنگ و مهم است. این وضعیت بهانه خوبی دست بیگانگان داده بود تا ضمن بهره‌برداری از ایران، خود نیز عاملی برای تقویت بی‌ثباتی شوند.

نزديك به 1000 قزاق ايراني روز گذشته از قزوين به سمت تهران حركت كردند و بدون رو به رو شدن با هيچ مقاومتي، پايتخت را به تصرف خود درآوردند. آنها به غير از رئيس الوزرا مابقي اعضاي كابينه را فوراً دستگير كردند.

روی کار آمدن رضاخان مرهون تلاش‌های گسترده برخی از حامیان داخلی و خارجی او بود که مدام شعار لزوم دیکتاتوری منور برای ایجاد ثبات در ایران را سر می‌دادند. جالب آنجاست که خود این افراد و گروه‌ها از عاملان اصلی بی‌ثباتی در ایران نیز بودند.

محققانی چون نیکی ار کدی معتقدند که ایرانیان درباره نقش انگلیسی ها در کودتای سوم اسفند 1299 اعتقادی اشتباه دارند و به غلط انگلیس را عامل کودتا می دانند. عبارات زیر می تواند قضاوت کند که آیا ایرانیان در این باره اشتباه می کنند یا خانم کدی؟

در زمانی که کودتای 1299 در ایران رخ داد؛ رضاخان به عنوان عامل کودتا برگزیده شد. حال این سوال برای ایرانیان مطرح است که چرا از میان رجال مطرح و شناخته شده کسی انتخاب نشد و در این میان فردی ناشناخته، یعنی رضاخان میرپنج برگزیده شد؟ . . .

رضا خان در آغازین ایام قدرت گرفتن به گونه ای شعار می داد که بسیاری حتی دولت شوروی نیز مجذوب او شده بودند. سیاست حمایتی از او اما دیری نپایید و با مشخص شدن مشی دیکتاوری وی بسیاری از کشورها از او قطع امید کردند. نوسنده کتاب «گذشته چراغ راه آینده» درباره این یاس و امید شوروی در قبال رضا خان می نویسد . . .

بعد از قرارداد استعماری 1919 که میان وثوق‌الدوله و بریتانیا به امضا رسید، حجم انتقادات و اعتراضات وارد شده به آن، اجرای قرارداد عملاً منتفی و به طور کلی ملغی گردید. در این شرایط، بریتانیا با ابزارهای سیاسی دیگر درصدد اعمال نفوذ و به دست گرفتن قدرت برآمد که کمیته آهن یکی از این ابزارها بود . . .

اللهیار صالح از طرفداران جدی دکتر مصدق بود؛ او پس از عزل مصدق در حالی که همچنان می توانست به عنوان نماینده ایران در آمریکا باقی بماند، از این سمت کناره گیری کرد و از همراهی با دولت کودتا خودداری کرد. ماجرای چگونگی کنار رفتن او و تلاش فراوان زاهدی برای ابقایش در ادامه آمده است . . .

درباره قرارداد 1919 ایران و انگلیس که بر خلاف خواست وثوفق الدوله در نهایت با مخالفت مردم و نمایندگان به سرانجام نرسید حرفها و حدیثهای فراوانی زده شده است. با اینحال در حمایت بی چون و چرا و بدون پیش شرط سید ضیا از این قرارداد ننگین تردید نیست. درباره انگیزه سید ضیا از انجام این اقدام حسین مکی طی سلسله مقالاتی تحت عنوان «مقدمات کودتای 1299» با استناد ...

اعلامیه کمیته قیام سعادت خطاب به هم مسلکان مسلمان در موضوع اضمحلال عمر کودتای 3 اسفند 1299 ، لزوم مبارزه با استبداد رضاخان سوادکوهی از جمله زندانی نمودن آزادیخواهان ، توقیف روزنامه ، مبارزه با افکار اسلامی ، غارت اموال مردم ، غارت ثروت های گیلان ، قزوین ، آذربایجان و ... ، قتل آزادیخواهان ، لزوم جلوگیری از اجرای هدف رضاخان در انقراض قاجاریه و به سلطنت ...

پس از کودتای سوم اسفند و تمرکز قدرت در دست سید ضیا و رضا میرپنج شرایط به گونه ای رقم خورد که پس از چندی رضا خان از کسوت نظامی گری به تخت پادشاهی نشست. درباره رابطه او با بریتانیا و نقش انگلیس در تثبیت پایه های حکومت پهلوی اول مطالب متنوعی مطرح شده است. دکتر مصدق با تصدیق رابطه مستحکم رضا خان با انگلیس در این باره می گوید . . .

کودتای سوم اسفند را باید یکی از نقاط تاریخ تاریخ معاصر ایران به حساب آورد. رخداد تاسف باری که موجبات از دست رفتن بسیاری از آرمانهای مشروع مشروطه را با خود به همراه داشت. درباره نقش آفرینی بریتانیا در وقوع این کودتا تقریبا هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد و غالب مورخین داخلی و خارجی در این موضوع اتفاق نظر دارند. در همین رابطه امیل لوسوتور استاد سابق دانشکده ...

تاریخ ایران نسبت به انگلستان سرشار از حس تنفر و انزجار است. این مسئله تنها کسانی را که به نوعی از این دولت ضرر دیده اند شامل نمی شود، بلکه همه مردم ایران را در بر می گیرد. جالب آنکه حتی کسانی که از انگلستان به قدرت و مکنت رسیده اند نیز به دلیل این حس مردم تلاش می کردند تا خود را ضد انگلیسی نشان دهند. رضاشاه پهلوی از این دسته افراد بود . . .

رضاخان در سمت سردار سپه در اعلامیه ای در پاسخ به مطالب و انتقادات مطبوعات، خود را عامل کودتا معرفی نمود و به شدت تهدید نمود مطبوعاتی که در این زمینه مطالب بنویسند به شدت مورد تنبیه قرار می گیرند. در این اعلامیه آمده است . . .