مذاکره نفتی مصدق با مشاور آمریکایی

پس از تصویب لایحه ملی شدن صنعت نفت ایران در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ شمسی در مجلس سنا، دکتر مصدق به عنوان نخست‏وزیر ایران درصدد اجرای این قانون برآمد. دولت ایران در این زمان، آمادگی داشت که خود مستقیما نفت را صادر نماید. از آن طرف با خلع‏ید از شرکت نفت انگلستان که از سال‏‌ها قبل بر چاه‌‏های نفت ایران خیمه زده بود، دولت این کشور را به عکس‌العمل واداشت و کشتی جنگی به خلیج‌فارس اعزام کرد. درنتیجه صادرات نفت ایران نیز متوقف شد.

در ادامه، شرکت نفت انگلیس به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت برد، ولی دولت ایران رسیدگی به اختلاف یک شرکت با یک دولت را در صلاحیت دیوان نمی‌‏دانست چون کار اختلاف بالا گرفت، در بیست و سوم تیر ماه ۱۳۳۰شمسی، اورل هریمن مشاور مخصوص هاری ترومن رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای میانجی‌گری بین شرکت نفت انگلیس و دولت ایران وارد تهران شد.
به دعوت هریمن هیاتی از انگلستان به ایران آمد و مذاکراتی طولانی به مدت سه هفته بین دو طرف انجام گرفت. انگلیسی‏‌ها در حقیقت خواهان سهمی برابر با ایران و به مدت ۲۵ سال بودند که بیش از پیش نفت کشور را به قیمت ارزان به یغما برند، اما هیات ایرانی مذاکره‏‌کننده با انگلیسی‌ها این مساله را نپذیرفت و مذاکرات دو جانبه با میانجی‌گری نماینده آمریکا بی‏‌نتیجه ماند.
در نهایت اورل هریمن پس از شکست در ماموریتش، در اول شهریور آن سال بدون دستیابی به نتیجه‏‌ای به کشورش بازگشت. مداخله آمریکا در این مساله هر چند به عنوان نقش میانجی صورت گرفت، ولی زمینه‏‌ای برای حضور بیشتر آمریکاییان در ایران شد، طوری که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ۲ سال بعد از آن، آمریکاییان بر تمامی منابع حیاتی کشور دست یافتند.

مصدق و اورل هریمن

در این تصویر اورل هریمن فرستاده مخصوص رئیس جمهور آمریکا به ایران در حال مذاکره با محمد مصدق نخست وزیر و حسین علاء وزیر دربار پیرامون نفت مشاهده می شود. ۲۳ تیرماه سال ۱۳۳۰ خورشیدی آورل هریمن مشاور ترومن رئیس جمهوری وقت امریکا با پیامی حاوی طرح میانجیگری این دولت بین ایران و انگلستان وارد تهران شد و مورد استقبال گرم قرار گرفت. همین استقبال شایان سبب تشدید مخالفت چپگرایان شد و بعد از ظهر همان روز بر ضد ورود او و میانجیگری آمریکا در امر نفت، درخیابانهای تهران دست به تظاهرات یکصد هزار نفری زدند که از میدان فردوسی آغاز و به میدان بهارستان ختم می شد.