نظر هوشمندانه مدرس درباره اعزام دانشجویان به خارج

کافه تاریخ- تاریخ شفاهی

از زمان عباس میرزا و هنگامی که ایرانیان به این درک رسیدند که در مقایسه با غرب عقب مانده اند، برای آموزش در زمینه های مختلف اقدام به فرستادن دانشجو به غرب کردند. این مسئله به تدریج بسیار گسترش یافت و در زمینه های مختلف دانشجویانی به کشورهای فرنگی اعزام می شدند. نکته اینکه مدرس از منتقدین و مخالفین این رویکرد بود:

«اگر ده هزار نفر شاگرد هم از ایران به اروپا برود هیچ مانعی ندارد بلکه عرض بنده این است که... در این مدت عمری که داشته ایم خیلی شاگردها رفتند به اروپا و خیلی از پول های این مملکت را در آن جا خرج کرده اند لکن نقض مملکت ما کم نشده است. باید نحوی کرد که امروز که محتاج به علوم اروپا هستیم علم را به مملکت خودمان بیاوریم. تجربیاتی که حکمای قدیم کرده اند این است که هر مطلبی که محتاج به تحصیلات است است عشر نتیجه می دهد.... یعنی ده یک از شاگردهایی که برای تحصیل می روند عالم برمی گردند.... حالا شما معلم از خارج بیاورید تا پول های شما تمام در مملکت خودتان خرج بشود و منحصر هم نباشد به معلم ابتدایی یا غیر ابتدایی ... و مجلس دارالشورا که نمی داند. می گویند این 30 نفر باید بروند برای تحصیل مجلس دارالشورا هم تصدیق می کنند بعد می گویند: این ها رفته اند برای عیش کردن اگر معلم بیاورید و اولیای امورهم مواظب باشند سالی 10-20 هزار یا حتی یک کرور هم خرج آن معلمین بشود نافع و بهتر است برای مملکت از این که شاگرد به خارجه بفرستند.»

منبع: حمیدرضا ملک محمدی، مدرس و سیاستگذاری عمومی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383، ص 176- 177