تعداد کشته شدگان بیماری وبا در ایران

در دوره قاجار بخش وسیعی از جمعیت به دلیل بیماری‌های همه‌گیر همچون مالاریا و وبا از بین رفتند. آمارهایی که در رابطه با این موضوع بیان شده است، آمار متفاوت و متناقضی است با این حال آنچه که آشکار است، میزان تلفات بر اثر بیماری‌های همه‌گیر قابل توجه و چشمگیر بوده است.
«اطلاعاتي در مورد مجموع افرادي كه از وبا تلف شدند در دسترس نيست ولي تا سه ماه در تهران وبا جولان داد و بنابر گفته‌ها، 70000 نفر راكشت. اما اين تصوير چندان معقول به نظر نمي‌رسد، زيرا به معناي آن است كه حدود يك سوم جمعيت تهران فوت كرده باشند. حاج سياح چنين نوشته است كه اين عدد 20000 نفر «اكثراً در ميان فقرا و ناتوانان» بوده است كه اين تصوير با واقعيت بيشتر همخواني دارد. البته در فواصل و پس از رخداد اين اپيدمي‌هاي مهم وبا، گسترده رخدادهاي محلي‌اي نيز روي مي‌داد. معمولاً وبا از هندوستان از طريق بصره يا بغداد خود را نشان مي‌داد. با اين وجود، در سال 1915 وبا از روسيه و از طريق حركت سپاه روس خودنمايي كرد. در سال 1917، در مازندران نمايان شده و از آنجا به مشهد (مجموع 900 مرگ) راه يافت. در سال 1918، دوباره از روسيه هويدا شد. اين گسترده رخداد، در بخش شمالي كشور محدود گرديد و چنين به نظر مي‌رسد كه گسترده رخداد وسيعي نبوده است. در سال 1923، يك گسترده رخداد وبا در بغداد روي داد، اما اقدامات قرنطينه‌اي مانع گسترش آن به ايران شد.»

منبع:ویلم فلور، سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمه دکتر ایرج نبی‌پور، تهران، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر، 1387، ص 17