محاکمه دکتر محمد مصدق و سرتیپ ریاحی

دکتر محمد مصدق در دوران نخست‌وزیری خود (1330-1332) به خاطر ملی کردن صنعت نفت و کاهش نفوذ خارجی در کشور، محبوبیت زیادی در بین مردم پیدا کرد. این اقدامات موجب تنش‌های فراوانی با بریتانیا و ایالات متحده شد. در پی این تنش‌ها و به درخواست دولت آمریکا و انگلستان، کودتای 28 مرداد 1332 علیه او انجام شد. پس از کودتا، دکتر مصدق دستگیر و سپس به زندان منتقل شد. سرتیپ ریاحی، فرمانده نظامی وقت، نیز دستگیر و به اتهام هم‌دستی با مصدق و نقش‌آفرینی در این ماجرا به‌خصوص در زمان نخست‌وزیری او، مورد پیگرد قانونی قرار گرفت. محاکمه آن‌ها در دیوان عالی کشور برگزار شد و به صورت علنی و با پوشش خبری وسیع انجام گرفت.
محاکمه در آبان و آذر 1332 برگزار شد. دکتر مصدق به اتهام خیانت به عنوان نخست‌وزیر، و سرتیپ ریاحی به اتهام همکاری با او محاکمه شدند. آن‌ها در دفاعیات خود به حقانیت ملی کردن نفت و تقابل با قدرت‌های خارجی اشاره کردند. مصدق در دفاع از خود گفت که تمامی اقدامات او برای حفظ منافع ملی و استقلال ایران بوده است. نتیجه محاکمه به محکومیت مصدق و ریاحی انجامید. دکتر مصدق به سه سال زندان و سرتیپ ریاحی به حبس ابد محکوم شد. این محاکمه به یکی از جنبه‌های بارز سرکوب سیاسی در آن دوره تبدیل شد و به شدت بر تصویر انقلاب و جنبش‌های ملی‌گرایی در ایران تأثیر گذاشت. محاکمه دکتر مصدق و سرتیپ ریاحی به عنوان نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود. این رویداد نشان‌دهنده کشمکش‌های شدید میان نیروهای ملی‌گرا و قدرت‌های خارجی و همچنین پیامدهای سیاسی و اجتماعی آنها بود. همچنین، محاکمه مصدق و سرنوشت او به عنوان یک نماد از تلاش برای استقلال و عدالت اجتماعی در ایران باقی ماند.
محاکمه دکتر محمد مصدق و سرتیپ ریاحی تنها یک رویداد قضایی نبود، بلکه نمایانگر تنش‌های عمیق سیاسی و اجتماعی در ایران در دهه 1330 است.