تاسیس راه آهن شمال- جنوب بهترین گزینه برای انگلیس

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

یکی از سوالاتی که همیشه ذهن خوانندگان حوزه تاریخ معاصر ایران را به خود مشغول داشته است، این است که آیا به واقع راه آهن شمال- جنوبی که در دوره رضاشاه تاسیس شد مبتنی بر خواسته های انگلیس برپا شده است؟ یکی از تحلیل هایی که این نگاه را تقویت می کند از این قرار است:
«عباس اقبال آشتیانی ضمن بررسی در انتخاب بهترین راهی که خط آهن باید از آن بگذرد، می نویسد: بزرگترین و مهمترین راه های آینده ایران دو راه است: اول راه بغداد، همدان، قزوین و انزلی، دوم راه تبریز، تهران و مشهد که راه کاروانی قدیم چین به آن متصل می شد... به هرحال خط آهنی که به لحاظ کسب عایدات بیشتر و ترقی کشور برای ایران مفیدتر بوده، خط بین شرق و غرب بوده، نه شمال و جنوب. حال آنکه منافع استعماری دولت انگلیس برای حفظ هندوستان از خطر محتمل و به منظور استفاده از خط آهن در حمله احتمالی به خاک اتحاد جماهیر شوروی پس از انقلاب کبیر، ایجاب می کرد که خط آهن ایران شمالی- جنوبی کشیده شود و نه شرقی – غربی.»1

1-جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، ققنوس، 1385، چاپ هشتم، ص 29